پادکست | وعده بهشت، بلیت به جهنم / چطوری کلاهبرداری‌های پانزی و هرمی را شناسایی کنیم؟

در روزهایی که تورم هر روز بخشی از ارزش دارایی های ما را می بلعد و بازارهای رسمی مانند بورس  بی ثبات و غیرقابل پیش بینی هستند، میل به یافتن راهی برای "حفظ و افزایش سریع سرمایه" به اوج خود می رسد. درست در همین نقطه، شکارچیان از سایه بیرون می آیند؛ افرادی با ظاهری آراسته، زبانی چرب و وعده هایی که شیرین تر از آن هستند که واقعی باشند.

آن ها از "فرصتی استثنایی"، "سود ماهانه تضمینی ۲۰ درصدی" و "سیستمی که فقط افراد باهوش وارد آن می شوند" صحبت می کنند. این، آغاز یک سناریوی خطرناک است که در ۹۹ درصد موارد به از دست رفتن کامل سرمایه شما ختم می شود. نام این سناریو، کلاهبرداری پانزی و هرمی است. با ما همراه باشید تا یاد بگیرید چگونه این طرح های دروغین را در نطفه شناسایی کنید.

پادکست صوتی:

بخش اول: کالبدشکافی دشمن (تفاوت پانزی و هرمی چیست؟)

قبل از هر چیز، باید بدانیم با چه چیزی روبرو هستیم.

طرح پانزی:

هیچ سرمایه گذاری واقعی در کار نیست. گرداننده طرح، پول را از سرمایه گذاران جدید می گیرد و از همان پول، "سود" سرمایه گذاران قدیمی تر را پرداخت می کند.

مثال: شما ۱۰۰ میلیون تومان سرمایه گذاری می کنید با وعده سود ماهانه ۲۰٪. در پایان ماه اول، کلاهبردار ۲۰ میلیون تومان از پول سرمایه گذار جدیدی که جذب کرده به شما می دهد و شما را خوشحال می کند. این چرخه تا زمانی که ورود پول جدید متوقف شود و کل سیستم فرو بریزد، ادامه دارد.

طرح هرمی:

تمرکز اصلی بر روی عضوگیری  است. به شما گفته می شود که با پرداخت یک "حق عضویت" یا خرید یک محصول (که معمولاً بی ارزش یا گران تر از قیمت واقعی است)، می توانید با جذب افراد جدید و دریافت کمیسیون از عضویت آن ها، به درآمدهای نجومی برسید.

مثال: شرکت هایی که ادعا می کنند یک محصول آرایشی یا یک بسته آموزشی معجزه آسا می فروشند، اما در عمل، تمام سود شما از پولی است که زیرمجموعه هایتان برای ورود به سیستم پرداخت می کنند.

نکته کلیدی: در هر دو مدل، هیچ ارزش افزوده ی واقعی یا فعالیت اقتصادی مولدی وجود ندارد. سود شما نه از یک تجارت واقعی، بلکه مستقیماً از جیب قربانیان بعدی تأمین می شود.

بخش دوم: ۷ زنگ خطر اصلی که باید جدی بگیرید

کلاهبرداران بسیار حرفه ای هستند، اما همیشه ردپاهایی از خود به جا می گذارند. این ۷ نشانه، چراغ قرمزهای شما هستند:

۱. وعده سودهای بالا و “تضمینی” 

این اولین و مهم ترین نشانه است. هیچ سرمایه گذاری قانونی در دنیا، سود بالا و تضمینی ندارد. بازار واقعی نوسان دارد. هرگاه عباراتی مانند «سود قطعی ماهانه»، «بازگشت سرمایه تضمینی» و «سرمایه گذاری بدون ریسک» را شنیدید، فوراً فرار کنید.

۲. عدم شفافیت و پیچیدگی عمدی

از آن ها بپرسید: "پول من دقیقاً کجا و چگونه سرمایه گذاری می شود؟". اگر پاسخشان مبهم و کلی بود ("در بازارهای مالی بین المللی"، "ترید با ربات های هوش مصنوعی فوق پیشرفته"، "پروژه های محرمانه واردات و صادرات")، بدانید که کاسه ای زیر نیم کاسه است. یک شرکت قانونی، مدل تجاری شفاف و قابل ارائه دارد.

۳. فشار برای تصمیم گیری سریع و ایجاد حس FOMO

"این فرصت فقط برای ۱٠ نفر اول است!"، "ثبت نام تا آخر هفته تمدید نمی شود!". آن ها با ایجاد حس اضطرار، به شما اجازه تحقیق و تفکر منطقی را نمی دهند. ترس از دست دادن فرصت (FOMO)، قوی ترین ابزار آن هاست.

۴. تمرکز بیش از حد بر عضوگیری به جای فروش محصول

اگر در جلسات معارفه، ۹۰٪ صحبت ها درباره جذب دوستان و خانواده برای کسب درآمد بیشتر بود و فقط ۱۰٪ به محصول یا خدماتشان اختصاص داشت، شما با یک طرح هرمی کلاسیک روبرو هستید.

۵. فقدان مجوزهای رسمی و قابل استعلام

یک شرکت سرمایه گذاری معتبر باید از نهادهای ناظر مانند سازمان بورس و اوراق بهادار یا بانک مرکزی مجوز داشته باشد. قبل از واریز حتی یک ریال، نام شرکت را در وب سایت این سازمان ها جستجو کنید. به مجوزهای ثبت شرکت عادی یا گواهی های جعلی که در دفترشان قاب کرده اند، اکتفا نکنید.

۶. دشواری در نقد کردن سرمایه اصلی

در ابتدا ممکن است "سود" شما را به راحتی پرداخت کنند تا اعتماد جلب کنند. اما وقتی بخواهید اصل پول خود را خارج کنید، مشکلات شروع می شود. شما را به "سرمایه گذاری مجدد سود" تشویق می کنند یا با بهانه های اداری، کار را به تعویق می اندازند.

۷. استفاده از فشار اجتماعی و نمایش زندگی لاکچری

آن ها از شهادت دروغین سرمایه گذاران اولیه (که اغلب بخشی از تیم کلاهبرداری هستند) استفاده می کنند. در شبکه های اجتماعی، با ماشین های گران قیمت و سفرهای خارجی خودنمایی می کنند تا این تصور را ایجاد کنند که شما از این خوان نعمت بی نصیب مانده اید.

بخش سوم: چگونه خود را در برابر این وسوسه ها واکسینه کنیم؟

شکاک باشید: اولین اصل، شک کردن به هر پیشنهاد خارق العاده ای است. ذهن خود را آموزش دهید تا به جای هیجان زده شدن، به دنبال ایرادات طرح بگردد.

تحقیق کنید: نام فرد، نام شرکت و مدل کاری آن ها را در اینترنت جستجو کنید. حتماً کلمه "کلاهبرداری" یا "شاکی" را در کنار نامشان جستجو کنید.

سوالات سخت بپرسید: "لطفاً مجوز رسمی از سازمان بورس را به من نشان دهید."، "آیا می توانم صورت های مالی حسابرسی شده شرکت شما را ببینم؟"، "اگر فردا بخواهم اصل پولم را بگیرم، پروسه دقیق آن چیست؟". پاسخ طفره آمیز به این سوالات، بهترین نشانه خطر است.

با یک فرد آگاه و بی طرف مشورت کنید: قبل از هر تصمیمی، موضوع را با یک مشاور مالی مستقل، یک حسابدار، یا حتی یک دوست منطقی و بدبین در میان بگذارید. هرگز با کسی که خود در آن سیستم ذی نفع است، مشورت نکنید.

قانون طلایی سرمایه گذاری در همه جای دنیا یکسان است: "اگر پیشنهادی بیش از حد خوب به نظر می رسد، به احتمال قریب به یقین کلاهبرداری است." شکارچیان مالی بر روی یأس و امید شما سرمایه گذاری می کنند. آن ها از اضطراب شما برای فرار از تورم تغذیه می کنند. بهترین و تنها پادزهر، آگاهی است. اجازه ندهید حاصل سال ها تلاش و زحمت شما، خوراک یک شبه ی طمع دیگران شود. دانش، قدرتمندترین سپر برای محافظت از سرمایه شماست.