سرمایه گذاری خطرپذیر واژه غریب در اقتصاد

شرکت‌های دانش‌بنیان و نوظهور در سال‌های اخیر و به مرور زمان، حرفی برای گفتن پیدا کرده‌اند. اما یکی از مولفه‌های اصلی برای دستیابی به اقتصاد دانش‌بنیان که در طی سال‌ها دغدغه کارآفرینان جوان بوده و هست، بحث تامین منابع مورد نیاز است. باتوجه به اینکه سرمایه‌گذاری روی کسب و کار‌های نوپا به دلیل احتمال ضرر و زیان بیشتر، ریسک محسوب می‌شود، نظام بانکی بر اساس الزامات و باید و نباید‌هایی که دارد، اغلب توان سرمایه‌گذاری بر این نوع شرکت‌ها را ندارد. از آنجا که اقتصاد دانش‌بنیان باعث تنوع گرایی در صنایع شده و در بلند مدت اقتصاد را رشد می‌دهد، نیاز است تامین مالی این شرکت‌ها را هم اولویت قرار داد. اما چه ساز و کاری برای تامین مالی این شرکت‌های نوپا وجود دارد؟

سرمایه‌گذاری خطرپذیر؛ اصطلاحی ناآشنا

اصولاً هیچ کسب و کاری بدون دسترسی به منابع و سرمایه کافی توانایی ادامه فعالیت در بلندمدت را ندارد. استارت‌آپ‌ها نه تنها از این قاعده مستثنا نیستند، بلکه در مقایسه با کسب و کار‌های کوچک به سرمایه خیلی بیش‌تری برای تسخیر بازار نیازمندند.

سرمایه‌گذاری خطرپذیر یا همان Capital Venture نوعی اصطلاح به این معنی است که افراد یا شرکت‌ها برای به‌دست آوردن سود‌های بیشتر و کلان تر، در پروژه‌های تازه تاسیس یا نوپا مانند استارت‌آپ ها، اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کنند و به آنها اعتبار می‌دهند. از آنجا که نام این نوع سرمایه‌گذاری "خطرپذیر" است، قبل از اینکه یک شرکت، سهامی عام شود یا وقتی شرکت‌ها در مراحل اولیه قرار داشته و حتی سابقه‌ای ثابت نداشته باشد، انجام می‌شود و احتمال ضرر و زیان آن به طور کامل درنظر گرفته می‌شود.

نکته حائز اهمیت این است که سرمایه‌گذاری در یک استارت‌آپ، طبق یک برنامه برنامه‌ریزی شده مانند اغلب شرکت‌های بزرگ پیش نمی‌رود؛ برای مثال نمی‌توان انتظار داشت وام‌های بانکی طبق زمان معین شده بازپرداخت شود، زیرا VC‌ها معمولا دیدگاه بلند مدت دارند و با این امید سرمایه‌گذاری می‌کنند که درصورت خرید یا عمومی شدن شرکت، بازدهی بزرگی را مشاهده کنند.

بانک ونچر؛ راه‌حلی برای شرکت‌های نوظهور

نظام بانکی باوجود اینکه الزاماتی دارد، اما برای رشد و توسعه شرکت‌های نوظهور، یکی از بهترین گزینه‌ها محسوب می‌شود. در اینجا برای سرمایه‌گذاری بانک‌ها بر شرکت‌های نوظهور، اصطلاحی برگرفته شده از Capital Venture وجود دارد که به آن Venture Bank گفته می‌شود. ونچر بانک راه‌حلی برای تامین مالی شرکت‌هایی است که شاید اگر یک سرمایه‌گذار روی آنها ریسک کند، در آینده به شرکتی بزرگ تبدیل شود و مجموعه‌ای از این شرکت‌ها در راستای رشد و توسعه اقتصادی کشور قدم بردارند.

یکی از اخبار درخصوص راه‌اندازی بانک ونچر در ایران، مربوط به سال ۹۲ می‌شد. در پنجم اسفند سال ۹۲، دومین کنفرانس بین‌المللی کارآفرینی با حضور مدیرعامل وقت بانک ملت برگزار شد. مدیرعامل بانک ملت در آن روز، از تاسیس نهادی جدید سخن گفت: «بانک ملت در مسیر تقویت زیر‌ساخت‌های مورد نیاز به منظور تحقق اقتصاد دانش‌بنیان، همزمان با ابلاغ سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی توسط مقام‌معظم‌رهبری، تاسیس شرکتی را در دستور کار خود دارد و شرکتی تحت عنوان گروه توسعه کارآفرینی ملت را که نخستین بانک ونچر در کشور است وارد فاز عملیاتی کرد که نه تنها گامی بلند در راستای توسعه کارآفرینی است، بلکه مهم‌تر از آن، خود نوعی کارآفرینی و نوآوری نیز محسوب می‌شود.» از آن روز به بعد، گزارشی درخصوص عملکرد این بانک و کارگروهی که مشخصا در جهت ونچر بانک ایجاد شده بود، داده نشده است.

ایضا در دوم شهریور ماه سال گذشته، مدیرعامل بانک ملی ایران در آیین افتتاح مرکز نوآوری بانک ملی ایران گفته بود: « با ورود اکوسیستم دانش‌بنیان‌و نوآوری به بانک ملی ایران، به سراغ بانکداری ونچر خواهیم رفت.»

با همه این اوصاف، جای خالی ونچر بانک در نظام بانکی کشور حس می‌شود زیرا نیاز است افراد و شرکت‌هایی سرمایه خود را در معرض ریسک قرار دهند تا زمینه رشد کارآفرینان و شرکت‌های نوظهور، به مراتب بیشتر از قبل فراهم شود.