پادکست | حذف ۴ صفر از پول ملی ایران: جراحی زیبایی یا نوشداروی اقتصاد؟

طرح حذف چهار صفر از پول ملی ایران، پس از سال های سال بحث و بررسی، با تصویب کلیات آن در کمیسیون اقتصادی مجلس، گامی جدی به سمت اجرایی شدن برداشته است. این تصمیم که با هدف ساده سازی مبادلات و ساماندهی نظام پولی کشور انجام می شود، جزئیات مهمی را نیز مشخص کرده است: واحد پول رسمی "ریال" باقی می ماند و واحد پول خرد "قِران" خواهد بود. با این حال، پرسش اساسی همچنان پابرجاست: آیا این تغییر، یک جراحی ضروری برای اقتصاد ایران است یا تنها یک مُسکن ظاهری؟

پادکست صوتی:

چرا حذف صفرها مطرح شد؟ (خوبی ها و منفعت ها)

حامیان طرح حذف چهار صفر، دلایل متعددی را برای ضرورت اجرای آن برمی شمارند که عمدتاً بر ساده سازی و افزایش کارایی متمرکز است:

تسهیل در مبادلات و حسابداری: با کاهش تعداد صفرها، محاسبات روزمره برای مردم، کسب و کارها و نظام بانکی بسیار ساده تر می شود و از بروز خطا جلوگیری می کند.

بازیابی حیثیت ظاهری پول ملی: وجود صفرهای متعدد در برابر ارزهای خارجی، ارزش ظاهری ریال را به شدت کاهش داده است. این اقدام می تواند از نظر روانی و در مجامع بین المللی، وجهه بهتری به پول ملی ببخشد.

کاهش هزینه های مبادلاتی: همانطور که اعضای کمیسیون اقتصادی مجلس نیز تأکید کرده اند، این طرح می تواند با ساده سازی فرآیندها، هزینه های مبادلاتی در اقتصاد را کاهش دهد.

نقطه تاریک ماجرا کجاست؟

در مقابل، منتقدان و کارشناسان اقتصادی بسیاری معتقدند که حذف صفر، بدون اصلاحات زیربنایی در اقتصاد، نه تنها مشکلی را حل نمی کند، بلکه می تواند چالش های جدیدی نیز به همراه داشته باشد:

عدم تأثیر بر تورم و قدرت خرید: این مهم ترین نقد وارده بر طرح است. همانطور که نمایندگان مجلس نیز تصریح کرده اند، حذف صفر یک تغییر "اسمی" است و هیچ تأثیری بر متغیرهای "واقعی" اقتصاد مانند نرخ تورم، نقدینگی و قدرت خرید مردم ندارد.

هزینه های سنگین اجرایی: چاپ اسکناس ها و ضرب سکه های جدید، به روزرسانی تمام سیستم های نرم افزاری بانک ها، شرکت ها، خودپردازها و پایانه های فروش، هزینه ای چند هزار میلیارد تومانی را به اقتصاد کشور تحمیل می کند.

سردرگمی عمومی و اختلال در مبادلات: در دوره پس از حذف صفرها، احتمال سردرگمی مردم، به خصوص اقشار مسن تر، در تشخیص ارزش پول جدید و قدیم وجود دارد.

خطر تورم روانی ناشی از "رُند کردن": یکی از نگرانی ها این است که فروشندگان در زمان تبدیل قیمت ها، مبالغ را به سمت بالا رُند کنند که می تواند یک موج تورمی کوچک ایجاد کند.

انحراف از اولویت های اصلی اقتصاد: منتقدان تأکید دارند که انرژی و منابع دولت و مجلس به جای تمرکز بر ریشه مشکلات اقتصادی (مانند کسری بودجه و ضعف تولید)، صرف یک اقدام ظاهری می شود.

"ریال" می ماند، "قِران" به عنوان پول خرد بازمی گردد

جزئیات کلیدی مصوبه کمیسیون اقتصادی به شرح زیر است:

نام پول ملی: برخلاف پیشنهاد اولیه دولت مبنی بر تغییر واحد پول اصلی به "تومان"، کمیسیون اقتصادی با استناد به قانون بانک مرکزی، رأی به باقی ماندن نام "ریال" به عنوان واحد پول رسمی کشور داد.

واحد پول خرد: با احیای یک نام تاریخی، واحد پول خرد  "قِران" نام گذاری شد.

نحوه تبدیل: بر این اساس، هر یک ریال جدید معادل ۱۰,۰۰۰ ریال فعلی خواهد بود. همچنین، هر یک ریال جدید برابر با ۱۰۰ قران تعریف شده است.

نکته قابل توجه آن است که اعضای کمیسیون اقتصادی مجلس، صراحتاً تأکید کرده اند که این اقدام تأثیری بر مهار تورم ندارد و هدف اصلی آن، کاهش هزینه های مبادلاتی است. همچنین این احتمال وجود دارد که در جریان بررسی جزئیات بیشتر، تغییراتی در این مصوبه اعمال شود.

نتیجه گیری: نوشدارو یا مسکّن؟

حذف چهار صفر از پول ملی ایران، اقدامی است که می تواند به ساده سازی مبادلات و بهبود ظاهر پول ملی کمک کند. این کار در شرایطی که تورم انباشته دهه های گذشته، ارقام را نجومی کرده، یک ضرورت اجرایی و اداری به نظر می رسد. با این حال، نباید تصور کرد که این طرح، نوشدارویی برای دردهای عمیق اقتصاد ایران است. تا زمانی که اصلاحات ساختاری برای کنترل تورم، مهار نقدینگی و رونق تولید صورت نگیرد، حذف صفرها تنها مانند یک مسکّن عمل خواهد کرد که اثر آن پس از مدتی از بین می رود و صفرها دوباره باز خواهند گشت. موفقیت این طرح نه در خودِ "حذف صفر"، بلکه در سیاست های اقتصادی است که "قبل" از آن اجرا می شوند.