پادکست | همه چیز درباره گرانی نان/ چرا نانوایان دنبال افزایش قیمت بودند؟

به گزارش تیتر کوتاه، در پادکست امروز به موضوع گران شدن رسمی قیمت نان در تهران پرداخته ایم. هفته گذشته امیر کرملو سخنگوی اتحادیه نانوایان سنتی تهران این خبر را اعلام کرد و این خبر واکنش های مختلفی را در پی داشت.

سخنگوی اتحادیه نانوایان سنتی با اشاره به رایزنی‌ها برای افزایش بیشتر نرخ نان بربری و لواش در تهران گفت: «نرخ جدید نان باید حداقل ۵۲ درصد رشد می‌داشت؛ به‌گونه‌ای که در مراکز استان‌ها این افزایش ۵۲ درصد و در شهرستان‌ها ۴۲ درصد است، اما در تهران این رقم کمتر است.»

این تصمیم که به سرعت در صدر اخبار قرار گرفت، نگرانی های گسترده ای را در سطح جامعه، به ویژه در میان اقشار آسیب پذیر، برانگیخته است. بر اساس ابلاغیه رسمی، قیمت بربری ساده با ۳۱ درصد افزایش به ۴۶۰۰ تومان، تافتون با جهش ۵۲ درصدی به ۲۰۰۰ تومان و لواش با رشد ۳۹ درصدی به ۱۲۵۰ تومان رسید.

پادکست صوتی:

چرا نان دوباره گران شد؟ ریشه های یک تصمیم پرچالش

افزایش قیمت نان، پدیده ای تک عاملی نیست و مجموعه ای از فشارهای اقتصادی و تصمیمات سیاسی در آن دخیل هستند. بر اساس اظهارات مسئولان اتحادیه نانوایان و تحلیل های اقتصادی، دلایل اصلی این گرانی را می توان در موارد زیر خلاصه کرد:

افزایش هزینه های تولید: این مهم ترین و پرتکرارترین دلیلی است که از سوی نانوایان مطرح می شود. افزایش حداقل دستمزد کارگران در سال جدید، بالا رفتن هزینه حامل های انرژی (آب، برق و به خصوص گاز)، حق بیمه، کرایه حمل و نقل و قیمت مواد اولیه جانبی مانند خمیرمایه و نمک، به طور مستقیم بر قیمت تمام شده یک قرص نان تأثیر گذاشته است. نانوایان معتقدند که نرخ های پیشین با توجه به تورم افسارگسیخته، دیگر صرفه اقتصادی نداشته و ادامه فعالیت را برایشان غیرممکن می ساخت.

سیاست "واقعی سازی قیمت ها" و کاهش یارانه پنهان: دولت در سال های اخیر به دنبال کاهش یارانه های پنهان و حرکت به سمت آن چیزی است که "واقعی سازی قیمت ها" می نامد. قیمت آرد یارانه ای که به نانوایی های سنتی تعلق می گیرد، بسیار پایین تر از قیمت تمام شده آن برای دولت است. این شکاف قیمتی، بار مالی سنگینی بر بودجه دولت تحمیل می کند. افزایش قیمت نان، گامی در جهت کاهش این فاصله و فشار از روی دوش دولت تلقی می شود.

تورم عمومی بالا: اقتصاد ایران سال هاست که با نرخ های تورم بالا دست و پنجه نرم می کند. بر اساس گزارش های مرکز آمار ایران، تورم سالانه در بازه منتهی به تیرماه ۱۴۰۴ همچنان در کانال های بالا قرار دارد. این تورم عمومی، قدرت خرید مردم را کاهش داده و همزمان هزینه های تولید را برای همه بخش ها، از جمله نانوایی ها، افزایش می دهد. در چنین شرایطی، ثابت نگه داشتن قیمت یک کالای اساسی، عملاً به معنای افزایش زیان تولیدکننده است.

جلوگیری از قاچاق و انحراف آرد یارانه ای: تفاوت قابل توجه قیمت آرد یارانه ای با آرد آزاد، همواره فساد و انگیزه برای فروش خارج از شبکه و قاچاق آرد را به همراه داشته است. هرچند طرح هایی مانند نانینو با هدف نظارت هوشمند بر زنجیره تأمین آرد و نان اجرا شد، اما کارشناسان معتقدند این طرح ها به طور کامل موفق به حذف انحرافات نشده اند. واقعی تر کردن قیمت نان، از نظر سیاست گذار، می تواند انگیزه اقتصادی برای این تخلفات را کاهش دهد.

تأثیرات افزایش قیمت نان: فشاری مضاعف بر سفره ها

گرانی نان، به عنوان اصلی ترین منبع تامین کالری برای بخش بزرگی از جامعه، پیامدهای اقتصادی و اجتماعی گسترده ای به همراه دارد:

کاهش قدرت خرید و کوچک تر شدن سفره ها: اولین و مستقیم ترین تأثیر، بر سبد هزینه خانوارها، به خصوص خانوارهای کم درآمد است. بر اساس داده های مرکز آمار، "نان و غلات" سهم قابل توجهی (گاه تا بیش از ۲۵ درصد) از هزینه های خوراکی دهک های پایین درآمدی را تشکیل می دهد. افزایش ۳۰ تا ۵۰ درصدی قیمت این کالا، به معنای فشاری مستقیم و سنگین بر معیشت این خانوارها و کاهش توانایی آن ها برای تأمین سایر نیازهای اساسی است.

افزایش تورم انتظاری و اثر روانی: نان در ایران تنها یک کالا نیست، بلکه یک شاخص روانی و نمادی از امنیت معیشتی است. افزایش قیمت آن می تواند به سرعت به سایر کالاها و خدمات سرایت کرده و سطح عمومی انتظارات تورمی را در جامعه بالا ببرد.

کاهش احتمالی مصرف سرانه: هرچند نان کالایی با تقاضای نسبتاً غیرقابل کشش است، اما افزایش شدید قیمت می تواند در نهایت منجر به کاهش مصرف سرانه، به ویژه در خانواده های پرجمعیت و دهک های پایین شود. این امر می تواند زنگ خطری برای امنیت غذایی و سلامت تغذیه در اقشار آسیب پذیر باشد.

کدام دهک های جامعه بیشترین آسیب را می بینند؟

بدون شک، دهک های اول تا پنجم درآمدی جامعه، یعنی اقشار کارگر، کارمندان با حقوق ثابت، بازنشستگان، بیکاران و ساکنان مناطق حاشیه نشین، بیشترین فشار را از این افزایش قیمت متحمل خواهند شد. در این گروه ها، نان نقش سیرکننده اصلی را ایفا می کند و جایگزین کردن آن با مواد غذایی دیگر تقریباً غیرممکن است. برای یک خانواده کارگری ۴ نفره که روزانه حداقل ۵ قرص نان مصرف می کند، این افزایش قیمت می تواند ماهانه صدها هزار تومان هزینه اضافی به بودجه نحیف آن ها تحمیل کند.

در مقابل، برای دهک های بالای جامعه، این افزایش قیمت تأثیر چندانی بر سبد هزینه ها نخواهد داشت و به راحتی قابل جذب است. این شکاف در تحمل هزینه، می تواند به تعمیق احساس نابرابری و بی عدالتی اجتماعی در جامعه دامن بزند.

مقایسه قیمت نان در یک دهه اخیر: سِیر صعودی بی پایان

نگاهی به روند قیمت نان های سنتی در تهران طی ده سال گذشته، به خوبی عمق تورم و کاهش ارزش پول ملی را به تصویر می کشد.

توجه: قیمت ها تقریبی و بر اساس نرخ های مصوب یارانه ای نوع یک و دو در سال های مختلف است.

همانطور که جدول نشان می دهد، به عنوان مثال، قیمت نان بربری در طول یک دهه بیش از ۶.۵ برابر (حدود ۵۵۰ درصد افزایش) شده است. این روند صعودی پرشتاب، آینه ای از چالش های ساختاری اقتصاد ایران و فشاری است که به صورت مستمر بر دوش مصرف کنندگان نهایی، به ویژه اقشار ضعیف جامعه، سنگینی می کند.

سخن پایانی

افزایش اخیر قیمت نان در تهران، هرچند از دیدگاه نانوایان و برخی سیاست گذاران اقتصادی با توجه به افزایش هزینه ها و لزوم اصلاح ساختار یارانه ها امری اجتناب ناپذیر تلقی می شود، اما نمی توان از پیامدهای سنگین اجتماعی و معیشتی آن چشم پوشی کرد. این تصمیم، بار دیگر زنگ خطر را برای امنیت غذایی دهک های پایین درآمدی به صدا درآورده و لزوم اتخاذ سیاست های حمایتی جبرانی و کارآمد را بیش از پیش نمایان می سازد. در غیاب چنین سیاست هایی، بیم آن می رود که فاصله میان "حق معیشت" و "توان معیشت" برای بخش بزرگی از جامعه عمیق تر شده و سفره هایی که قوت غالبشان نان بود، خالی تر از همیشه شوند.

انتهای پیام/