تنها راه موفقیت نظام آموزشی کشور
مدیر موسسه فرهنگی هنری «اندیشه سرا» در قزوین با تأکید بر اینکه باید کاری کنیم دانش‌آموزان مدرسه را دوست داشته باشند، گفت: اگر بخواهیم نظام آموزشی موفقی داشته باشیم ناچاریم یک نظام آموزشی مبتنی بر خلقت طراحی کنیم اما نظام آموزشی کنونی بیشتر تجربه گرایانه است؛ تا زمانی که این اشکال مبنایی وجود داشته باشد سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش نیز قابل‌اجرا نخواهد بود و جز فرصت سوزی، سرمایه سوزی و هزینه‌های بی‌جا چیزی عایدمان نخواهد شد.
حجت‌الاسلام علیرضا شجاعی -پژوهشگر و مدیر موسسه فرهنگی هنری «اندیشه سرا» در قزوین، با اشاره به اینکه سند تحول بنیادین مهم‌ترین سند در حوزه آموزش است، ادامه داد: سند تحول بنیادین، اولین سند آموزشی در تاریخ کشور است که با توجه به فرمایشات مقام معظم رهبری و دغدغه‌های ایشان تدوین‌شده است چراکه نظام آموزشی ما باید مبتنی بر آموزه‌ها، عقاید و فرهنگ کشور بازسازی شود.
مدیر موسسه فرهنگی هنری اندیشه سرا تصریح کرد: سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش در شش ساحت زندگی شامل عرصه اقتصاد، عبادت و معنویت، بهداشت و سلامت، کار و فناوری و هنر و زیبایی طراحی و برای هرکدام زیر ساحت‌هایی نیز مشخص‌شده است.
دغدغه اجرای سند تحول بنیادین وجود ندارد
وی عنوان کرد: متأسفانه باوجوداینکه این سند به لحاظ محتوایی بسیار غنی است و سعی شده تا تمام آرمان‌های ما را برای رسیدن به یک نظام طیب‌وطاهر رقم بزند اما در مقام اجرایی، کتاب‌های تدوین‌شده هیچ سازگاری با سند ندارد و روش آموزشی دروس هنوز متناسب با سند طراحی نشده و معلمان ما نیز با این سند درگیر نشده‌اند و سیستم‌های اداری هم دغدغه اجرای سند را ندارند.
حجت‌الاسلام شجاعی با اشاره به اینکه هنوز تا اجرای مناسب سند تحول بنیادین فاصله بسیاری است؛ گفت: باید از مرحله گفت‌وگو و نقد و پیشنهاد خارج‌شده و طرح و برنامه‌ای را در راستای تحقق سند تحول بنیادین اجرا کنیم.
20 هزار ساعت از عمر ۱۲ ساله انسان در آموزش‌وپرورش می‌گذرد
این فعال حوزه تعلیم و تربیت با بیان اینکه از ۱۲ سال عمر انسان که مجموعاً ۱۰۵ هزار ساعت است، ۲۰ هزار ساعت آن در آموزش‌وپرورش سپری می‌شود، اظهار کرد: علی‌رغم اینکه وزارت آموزش‌وپرورش در این سال‌ها بیشترین هزینه مالی را در قبال عوامل و پرسنل خود صرف می‌کند اما خروجی چندان مطلوبی مشاهده نمی‌شود.
وی تصریح کرد: دانش‌آموزان پس از سپری کردن ۱۲ سال تحصیلی همچنان مشکلات آموزشی داشته و سطح اطلاعات آن‌ها نسبت به موضوعات مختلف تاریخی، سیاسی و اجتماعی پایین است درحالی‌که این مطالب در کتب تحصیلی آن‌ها گنجانده شده است، در زمینه دروسی چون ریاضی نیز که کاری کاملاً فکری و عملیاتی است آن‌طور که باید دانش‌آموزان آموزش ندیده‌اند.
نظام آموزشی ما دیکته‌ای و بایدی است
مدیر موسسه فرهنگی هنری اندیشه سرا با بیان اینکه سیستم آموزشی ما با مشکلات عدیده‌ای مواجه است؛ گفت: این سیستم با سیستم خلقت هم‌خوانی ندارد به‌طور مثال سیستم خلقت به ما دستگاه تفکر داده است تا فکر کرده و به دنبال راهکاری برای رفع مسائل باشیم اما نظام آموزشی ما اجازه فکر کردن به دانش‌آموزان نمی‌دهد.
حجت‌الاسلام شجاعی توضیح داد: دستگاه خلقت به ما قدرت پرسیدن داده است حال آنکه نظام آموزشی اجازه سؤال کردن به دانش‌آموزان نمی‌دهد، همچنین نظام خلقت مبتنی بر اراده و انتخاب ما تنظیم‌شده، اما نظام آموزشی نظامی دیکته‌ای و بایدی است.
وی با بیان اینکه نظام آموزشی ما ساختارگرا و حافظه محور است و به لحاظ روش نیز بیشتر به شیوه دیکته‌ای و با محوریت معلم انجام می‌شود؛ گفت: فرآیند دانش دارای چهار مرحله یادگیری، یادسپاری، یادآوری و به‌کارگیری است اما متأسفانه نظام آموزشی کشور ما بیشتر بر بخش یادسپاری و یادآوری متمرکز شده است لذا یادگیری به معنای واقعی کلمه اتفاق نمی‌افتد.
به جای «بخوانیم» و «بنویسیم» باید «بپرسیم» و «فکر کنیم» باشد
این کارشناس فرهنگی و آموزشی اضافه کرد: همه این مسائل موجب شد تا با دغدغه آموزشی، تربیتی و ناکارآمدی فضای آموزشی و با همراهی تعدادی از نیروهای حوزوی موسسه فرهنگی هنری اندیشه سرا در قزوین، وارد فضای تحقیقاتی شده و پنج سال در زمینه مشکلات سیستم آموزشی و راهکار رفع آن‌ها تحقیق کنیم که درنهایت این طرح در پارک علم و فناوری به ثبت رسید.
وی ابراز کرد: در حوزه دانش «پرسش» کار کردیم زیرا یک اشکال مبنایی به‌نظام آموزشی این بود که «چگونه بخوانیم» و «چگونه بنویسیم» به لحاظ منطقی پس از «چگونه بپرسیم» و «چگونه فکر کنیم» قرار دارد.
حجت‌الاسلام شجاعی عنوان کرد: متأسفانه نظام آموزشی یک چرخه ساختارگرایی دارد که عملاً آنچه باید حاصل شود، رخ نمی‌دهد لذا با هدف ایجاد تغییر و تحول در عرصه آموزش‌وپرورش وارد این عرصه شده و پس از پنج سال تحقیق و پژوهش برای عملیاتی کردن طرح خود، مدرسه‌ای را راه‌اندازی کردیم.
وی خاطرنشان کرد: این مدرسه در مقطع اول متوسطه و کلاس هفتم ویژه دانش‌آموزان پسر تشکیل‌شده تا این طرح را که برنامه‌ای مبتنی بر نظام خلقت است، اجرایی کنیم. در این شیوه آموزشی، روش ما رویشی است البته کتاب‌های آموزشی همه استفاده می‌شود.
مدیر موسسه فرهنگی هنری اندیشه سرا با بیان اینکه کتاب تفکر و پژوهش ویژه دانش‌آموزان کلاس ششم طراحی‌شده اما متأسفانه بعضاً معلمان به چگونگی روش آموزش آن آگاه نیستند عنوان کرد: معلمان این کتاب را مثل بقیه کتاب‌ها تدریس می‌کنند درحالی‌که در این کتاب راهکارهای عملیاتی آورده شده تا دانش‌آموزان فکر کرده و به نتیجه برسند.
وی بیان کرد: روش آموزشی ما روشی مبتنی بر پرسش و تفکر است و معلمان تلاش می‌کنند دانش‌آموزان را به‌گونه‌ای در بسترها و شرایطی قرار دهند که آن‌ها را به خوب فکر کردن و خلاقیت ترغیب و تشویق کنند زیرا ما خط انتقال نیستیم بلکه قرار است دانش‌آموزان را فعال کنیم تا آن‌ها خود به پاسخ معادلات دست یابند.
حجت‌الاسلام شجاعی ابراز کرد: در این شیوه آموزشی، همه دروس را با مبنای رویشی طراحی کردیم البته محتوای درسی تغییر نکرده و فقط روش آموزشی جدیدی پیش‌بینی‌شده که در این طرح بخش عمده فعالیت در چهار فرآیند دانش، روی مباحث یادگیری و به‌کارگیری است.
مقوله پرسش در نظام آموزشی مغفول مانده است
وی تصریح کرد: این طرح یک مجموعه برنامه درهم تنیده‌ای است که از حجم آن کاسته شده تا تراکم اطلاعاتی بالایی به دانش‌آموزان ارائه نشود از سوی دیگر حجم فعالیت دانش‌آموزان را به‌مراتب بالاتر کشیده‌ایم تا به‌جای معلم، بیشتر دانش‌آموزان سخن گفته و سؤالات خود را مطرح کنند.
این کارشناس فرهنگی بیان کرد: با توجه به اهمیت مقوله پرسش، نزدیک به ۷۰ درصد از کارهای مربوط به دانش پرسش طراحی‌شده تا به دانش‌آموزان چگونه پرسش کردن را بیاموزیم.
وی توضیح داد: دنیای دانش «پرسشی» است و دنیای تصمیم‌گیری و چاره‌اندیشی نیز به پرسش نیاز دارد، ضمن اینکه دنیای خلاقیت هم با پرسش همراه است اما نکته قابل‌تأمل مغفول ماندن مقوله پرسش در نظام آموزشی است.
حجت‌الاسلام شجاعی تصریح کرد: باوجوداینکه از دوران ابتدایی تا دانشگاه با دنیای پرسش مواجه هستیم اما آن را به‌نظام آموزشی و تربیتی تبدیل نکرده‌ایم که چگونه از ساحت پرسش در عرصه‌های مختلف زندگی استفاده کنیم.
وی با تأکید بر اینکه نظام کنونی آموزش‌وپرورش باوجود هزینه بسیار بهره‌وری پایینی دارد، بیان کرد: به‌راستی رتبه‌های برتر کنکور آیا محصول نظام آموزش‌وپرورش ما بوده یا محصول تلاش، برنامه‌ریزی و جدیت خود هستند؟ متأسفانه نظام آموزشی کنونی موجب ارتقای دانش‌آموزان نمی‌شود و بیش از ۸۰ درصد دانش‌آموزان از مدرسه رفتن ناراضی هستند چراکه اهداف آموزشی برای آن‌ها مشخص نیست.
مدیر موسسه فرهنگی هنری اندیشه سرا با اشاره به تحولات رخ داده در سیستم آموزشی جهان گفت: اکنون در جهان مدارسی بدون کلاس و کتاب شکل‌گرفته است و دانش‌آموزان به‌صورت کارگاهی در فرآیند آموزش قرار می‌گیرند و در واقع روش آن‌ها عملیاتی و مواجه سازی است که با عینی سازی مفاهیم و به روش مشاهده‌ای کار آموزشی را انجام می‌دهند.
وی عنوان کرد: همچنین مدارس ویژه بدون کتاب نیز در سوئیس راه‌اندازی شده که در طبیعت دانش‌آموزان را آموزش می‌دهند؛ در مدارس کشور ژاپن هم استعداد سنجی اصلاً معنا و مفهومی ندارد و دانش‌آموزان را در شرایطی قرار می‌دهند که خودشان استعداد خود را شکوفا کنند.
یک نظام آموزشی مبتنی بر خلقت طراحی کنیم
این کارشناس فرهنگی بیان کرد: اگر بخواهیم نظام آموزشی موفقی داشته باشیم و شاهد هدر رفتِ فرصت‌ها، سرمایه‌ها و هزینه‌ها نباشیم، ناچاریم یک نظام آموزشی مبتنی بر خلقت طراحی کنیم که ریشه‌های فطری دارد.
وی عنوان کرد: نظام‌های آموزشی کنونی بر مبنای تجربه شکل‌گرفته و بیشتر تجربه گرایانه طراحی‌شده‌اند؛ درحالی‌که تجربه‌های افراد نیز کاملاً متفاوت بوده و متأسفانه همین تجربه‌های متفاوت در جاهای مختلف به‌نظام آموزشی تبدیل شده است.
حجت‌الاسلام شجاعی تصریح کرد: تا زمانی که این اشکال مبنایی در بحث نظام آموزش‌وپرورش وجود داشته و نظامی مبتنی بر خلقت و فطرت طراحی نشود، این اشکالات نیز همچنان باقی خواهند ماند و سند تحول بنیادین نیز قابل‌اجرا نخواهد بود و جز فرصت سوزی، سرمایه سوزی و هزینه‌های بی‌جا چیزی عایدمان نخواهد شد.
مدیر موسسه فرهنگی هنری اندیشه سرا در پایان خاطرنشان کرد: ما باید کاری کنیم که دانش‌آموزان مدرسه را دوست داشته باشند و این در صورتی میسر است که با آن‌ها به‌صورت دیکته‌ای برخورد نشود بلکه باید اجازه دهیم تا بچه‌ها خود مسیر زندگی‌شان را طی کنند و به خودشکوفایی درونی راه یابند.
نظر شما