تا پیش از این، اکوسیستم یوتیوب فارسی بر پایه یک فرمول نانوشته اما کارآمد استوار بود: مخاطبان ایرانی به دلیل فیلترینگ داخلی مجبور به استفاده از ابزارهای تغییر آی پی (VPN) بودند و سیستم های یوتیوب با تشخیص این آی پی ها به عنوان کاربران اروپایی یا آمریکایی، تبلیغات گران قیمت دلاری را برای آن ها پخش می کردند. اما گزارش های فنی نشان می دهد که گوگل با به روزرسانی هسته الگوریتم های خود و استفاده از هوش مصنوعی پیشرفته، این حفره را مسدود کرده است.
آرین اقبال، کارشناس شبکه و اینترنت، معتقد است که گوگل اکنون قدرتمندترین ابزار تشخیص هویت کاربران را در اختیار دارد. به گفته او، این کمپانی دیگر تنها به آی پی متکی نیست؛ بلکه با تحلیل «رفتار کاربر»، نشت اطلاعات DNS، بررسی منطقه زمانی (Time Zone)، زبان سیستم عامل و داده های جمع آوری شده از گوشی ها، با دقت بسیار بالایی متوجه می شود که کاربر واقعاً در ایران حضور دارد. زمانی که سیستم، هویت کاربر را ایرانی تشخیص دهد، ترافیک او را به عنوان «ترافیک نامعتبر» (Invalid Traffic) نشانه گذاری می کند. از آنجا که نمایش تبلیغ در ایران به دلیل تحریم های آمریکا ممنوع است و برای تبلیغ دهندگان نیز بازدهی مالی ندارد، نمایش تبلیغات به طور کامل قطع می شود.
اعداد و ارقام منتشر شده توسط یوتیوبرها عمق این فاجعه اقتصادی را بهتر نشان می دهد. آریا کئوکسر، از چهره های سرشناس حوزه گیمینگ، با تایید این بحران اعلام کرده که درآمد ویدیوهایش تا ۹۰ درصد کاهش یافته است. طبق گفته های او، اگر در گذشته به ازای هر هزار بازدید حدود ۱۱ دلار درآمد داشت، این رقم اکنون به حدود یک دلار رسیده است. او در مثالی تکان دهنده می گوید برای ویدیویی با ۴۰۰ هزار بازدید که سابقاً درآمدی چند هزار دلاری داشت، تنها ۴۰۰ دلار دریافت کرده است.
محمد پسندیده، مدیر کانال «یوتیوبرشو» نیز این روند نزولی را تایید می کند. بررسی های او نشان می دهد که کانال هایی با محتوای سرگرمی عمومی و ویدیوهای طولانی بیشترین آسیب را دیده اند. درآمد (RPM) او در عرض یک هفته از ۴.۵ دلار به ۳.۲ دلار کاهش یافته است. البته این موج هنوز به تمام کانال ها نرسیده است؛ چنانکه مهدی شجاری (موبونیوز) اعلام کرده فعلاً تغییر محسوسی در کانال خود ندیده، اما هشدار می دهد که این تغییرات احتمالاً به زودی دامن گیر همه خواهد شد. نکته تلخ ماجرا اینجاست که این اتفاق دقیقاً در روزهای پایانی سال میلادی رخ داده؛ زمانی که یوتیوبرها معمولاً به دلیل افزایش بودجه تبلیغاتی شرکت ها، منتظر افزایش درآمد بودند، نه سقوط آن.
این تغییرات ساختاری، توجیه اقتصادی تولید محتوا در ایران را با خطر جدی مواجه کرده است. هزینه های تولید، تدوین، تجهیزات و نیروی انسانی با درآمدهای چند سنتی فعلی همخوانی ندارد. این فشار مالی باعث شده تا زمزمه های مهاجرت استریمرها و گیمرها به پلتفرم های دیگر مانند «Kick» شنیده شود.
با این حال، کارشناسانی نظیر مهدی شجاری توصیه می کنند که تولیدکنندگان محتوا به جای ترک میدان، مدل کسب وکار خود را تغییر دهند. به نظر می رسد دورانی که یوتیوبرها صرفاً با تکیه بر بازدید و تبلیغات خودکار گوگل کسب درآمد می کردند به سر آمده است. راه نجات فعلی، تبدیل شدن کانال ها به رسانه هایی است که درآمد اصلی خود را نه از یوتیوب، بلکه از طریق «اسپانسرینگ مستقیم» و همکاری با برندهای داخلی تأمین می کنند. شرکت های واسط نیز که پیش تر فقط وظیفه نقد کردن درآمد را داشتند، اکنون باید به آژانس های بازاریابی تبدیل شوند تا حیات این اکوسیستم حفظ شود.
در نهایت، این اتفاق، زنگ خطری جدی برای پایان دوران تکیه بر درآمدهای ناپایدار تبلیغاتی است. اکوسیستم یوتیوب فارسی وارد مرحله جدیدی شده که در آن، تنها تولیدکنندگانی قادر به ادامه مسیر خواهند بود که بتوانند با عبور از شوک اولیه، استراتژی مالی خود را از "کسب درآمد کلیکی" به سمت مدلهای پایدارتری مانند جذب مستقیم اسپانسر تغییر دهند.