متقاضیان مسکن ملی رسماً بیچاره شدند

در شرایطی که بحران "مسکن" فشار مضاعفی بر خانوارها وارد کرده، بخش ساخت‌وساز با افت سرمایه‌گذاری مواجه شده است؛ ترکیبی از بروکراسی، نوسانات هزینه‌ها و بی‌ثباتی سیاست‌گذاری، موجب عقب‌نشینی سازندگان شده، در حالیکه تنها ۶ درصد از واحدهای وعده‌ داده‌ شده در طرح ملی مسکن به مرحله پایانی رسیده‌اند!

با نام‌گذاری سال ۱۴۰۴ به‌عنوان «سرمایه‌گذاری برای تولید»، نگاه‌ها بار دیگر به سمت بخش‌های کلیدی اقتصادی معطوف شده‌ است؛ یکی از این بخش‌های بسیار کلیدی، حوزه "مسکن" است که همواره نقش مؤثری در رشد اقتصادی، ایجاد اشتغال و فعال‌سازی صنایع پایین‌دستی داشته است اما متاسفانه بررسی میدانی نشان می‌دهد سرمایه‌گذاری در تولید مسکن در سال جاری نه تنها افزایش نداشته، بلکه کاهش نیز یافته است!

طبق گزارش‌های مرکز آمار ایران از پائیز سال ۱۴۰۳ تاکنون، صدور پروانه‌های ساختمانی در کشور نسبت به مدت مشابه سال قبل، حدود ۲۱ درصد کاهش یافته‌ است.

این کاهش فقط مربوط به کلان‌شهرها نیست بلکه در بسیاری از شهرهای کوچک نیز این کاهش نمود پیدا کرده است. علاوه‌ بر کاهش تعداد پروانه‌های ساختمانی، مساحت ساخت‌وسازها و تعداد طبقات نیز کاهش یافته است که نشانه‌ای از احتیاط و عقب‌نشینی سرمایه‌گذاران در بخش ساخت و ساز مسکن است.

سرمایه‌گذاران در این بخش ،دلایل متعددی برای توقف یا کاهش فعالیت خود بیان می‌کنند. از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به پیچیدگی روند اداری برای دریافت مجوزها و پایان‌کار تا نوسانات شدید قیمت نهاده‌های ساختمانی مانند بتن، سیمان، فولاد و سایر مصالح اشاره کرد.

به ‌عنوان مثال، در ماه‌های اخیر قیمت هر مترمکعب بتن به حدود ۵ میلیون تومان رسیده است! رقمی که نسبت به سال‌های گذشته، افزایش قابل توجهی داشته و میانگین هزینه ساخت هر مترمربع مسکن در شهرهای مختلف را به بیش از ۲۰ میلیون تومان رسانده است.

از سوی دیگر، وضعیت تأمین مالی پروژه‌ها نیز پیچیده‌تر شده است. بانک تخصصی مسکن، به‌جای تأمین منابع از ابتدای پروژه، پرداخت تسهیلات را مشروط به پیشرفت ۵۰ درصدی ساخت کرده است. این موضوع، عملاً فشار تأمین مالی اولیه را به دوش سازندگان انداخته و فعالیت در این بخش را برای بسیاری از سرمایه‌گذاران غیرممکن ساخته است.

در قالب طرح نهضت ملی مسکن، دولت وعده ساخت بیش از یک میلیون واحد مسکونی را داده بود. با این حال، طبق آمار رسمی منتشرشده، از مجموع ۱,۰۳۲,۰۰۰ واحد تعریف‌شده، حدود ۵۵۹ هزار واحد وارد فاز اجرای عملیات شده‌اند؛ تنها ۴۶۰ هزار واحد از آنها به مرحله فونداسیون رسیده‌اند و از این میان، تنها حدود ۶۱ هزار واحد، معادل حدود ۶ درصد کل پروژه، به مرحله نازک‌کاری و آمادگی برای تحویل نزدیک شده‌اند.

از طرفی، بسیاری از متقاضیان هنوز در مرحله پرداخت اقساط یا انتظار برای شروع پروژه قرار دارند و تنها تعداد محدودی از پروژه‌ها در آستانه تحویل قرار گرفته‌اند.

تحلیل‌گران مسکن معتقدند تا زمانی که مسئله تامین و تخصیص "زمین" برای پروژه‌ها حل نشود، فرآیند صدور مجوز ساخت کوتاه و شفاف نشود، تأمین مالی اولیه برای سرمایه‌گذاران فراهم نشود و سیاست‌گذاری‌ها از ثبات لازم برخوردار نباشد، همچنان شاهد رکود ساخت‌وسازها خواهیم بود و عملا شعار سال ۱۴۰۴، «سرمایه‌گذاری برای تولید»، در حوزه مسکن محقق نخواهد شد.

در شرایط فعلی، رقابت با بازارهای موازی همچون ارز، طلا یا حتی زمین خالی، موجب شده بسیاری از سرمایه‌گذاران انگیزه لازم برای ورود به بازار مسکن را از دست بدهند. در واقع، برای بعضی از آن‌ها، نگه‌داشتن سرمایه در زمین، سود بیشتری نسبت به ساخت‌وساز در شرایط پرریسک فعلی به همراه دارد.

بازگشت رونق به ساخت‌وساز، نیازمند اصلاح سیاست‌های حمایتی، تسهیل مجوزها، افزایش شفافیت در فرآیندها و تعریف سازوکارهای مؤثر برای کاهش هزینه‌های تولید است؛ مسیری که بدون مشارکت فعال بخش خصوصی، بعید است به سرانجام برسد.