پای لنگ دیپلماسی زنگنه عامل زیاده خواهی کویت در میدان گازی آرش

به گزارش خبرنگار نفت تیتر کوتاه، سران شورای همکاری خلیج فارس در نشست هفته‌ی گذشته در اظهاراتی ابهام انگیز مدعی شدند که میدان گازی الدره (آرش) به صورت کامل در آب‌های سرزمینی کویت قرار دارد و مالکیت این منابع طبیعی به صورت مشترک تنها برای عربستان و کویت است و آن‌ها حق بهره برداری کامل از منابع آن را دارند.

چندی پیش هم سعد البراک، معاون نخست وزیر و وزیر نفت کویت مدعی شد که ثروت میدان گازی آرش متعلق به عربستان و کویت است و هیچ طرف سومی (ایران) در آن سهمی ندارد. این مقام کویتی همچنین اظهار کرد:ما به صورت تمام و کمال و قاطعانه هرگونه فعالیت ایران در این منطقه را رد خواهیم کرد.

تاریخچه اختلافات بر سر میدان گازی آرش

میدان گازی آرش از میدان‌های گازی ایران است که در شمال خلیج فارس و استان بوشهر قرار دارد. این میدان گازی از میدان‌های مشترک ایران با کویت است. میدان آرش در سال ۱۳۴۶ توسط شرکت ژاپنی AOC کشف شده است.

اختلافات از زمانی آغاز شد که ایران امتیاز دریایی را به شرکت نفت انگلیس و ایران اعطا کرد. در حالی که کویت این امتیاز را به شرکت رویال داچ شل اعطا کرد. این دو امتیاز در بخش شمالی میدان هم پوشانی دارند. البته، چون در دوره‌های قبل گاز تا این حد مهم و استراتژیک نبود، بهره برداری از آن در دستور کار هیچ کدام از این ۳ کشور قرار نگرفت.
نزدیک به ۴۰ % محدوده میدان گازی آرش در آب‌های ایران قرار دارد. در سال‌های گذشته شرکت ملی نفت ایران برای تعیین میزان ذخایر درجای میدان گازی آرش یک حلقه چاه اکتشافی به نام (چاه شماره یک آرش) حفاری کرد.

در سال ۲۰۰۱ پس از آنکه ایران عملیات اکتشاف در میدان آرش را آغاز کرد کویت بلافاصله ایران را به شکایت در مجامع بین المللی تهدید کرد. پس از سفر امیر کویت به تهران در دوره خاتمی، ایران فعالیت‌های اکتشافی را متوقف و از سکوی ساخته شده برای این میدان در میدان‌های دیگر استفاده کرد.

البته خود عربستان و کویت هم اختلافاتی با هم داشته اند. تلاش عربستان برای انتقال تمام گاز استحصال شده به PNZ عربستان با مخالفت کویت رو به رو شد و این دو تا کنون نتوانسته اند طرحی مشترک را به صورت جدی عملیاتی کنند، هرچند به نظر می‌رسد تلاش‌های آن‌ها شکل بسیار جدی تری به خود گرفته است. به ویژه که تقاضای جهانی برای گاز افزایش یافته است.

بی توجهی زنگنه به میدان آرش

عاشوری نیا کارشناس حقوقی قرارداد‌های حوزه انرژی در گفتگو با خبرنگار نفت خبرگزاری برنا، گفت: در مورد کم کاری مسئولین گذشته باید اذعان نمود که به هر حال تا کنون باید تاسیساتی توسط ایران در آن منطقه ایجاد می‌شد، اینکه منتظر بمانیم و فکر کنیم کویت و عربستان تنها با گفتگو منافع ما را در این میدان به رسمیت بشناسند کمی دور از واقعیت به نظر می‌رسد و ما باید با مقداری فشار و ایجاد تاسیسات اکتشاف در برابر این زیاده خواهی‌ها می‌ایستادیم، این وظیفه وزارت نفت بود که با جلب توجه دیگر ارگان‌ها مثل وزارت امور خارجه اهمیت این میدان را گوشزد و یک جنب و جوش و هماهنگی در کشور ایجاد می‌کرد و از حاکمیت ما دفاع می‌کرد.

اکنون نیز شرکت فلات قاره باید هر چه زودتر نسبت به انجام عملیات واقعی در این میدان اقدام نمایید. در حین این کار می‌توان در نهایت تدبیر به دور از ایجاد حساسیت‌های بی مورد اقدامات حقوقی و دیپلماتیک را نیز پیگیری کرد. علاوه بر این کویت حاکمیت ما بر مرز‌های دریایی در آن ناحیه را نیز به چالش کشیده و به کرسی نشاندن حرف ما در آرش از مرز‌های دریایی ما نیز محافظت خواهد کرد

اهمیت میدان گازی آرش برای ایران و کویت و عربستان

این شرایط در حالی است که هم عربستان و هم کویت به گاز طبیعی میدان آرش نیاز دارند. عربستان برای تولید برق مجبور است بخش مهمی از نفت تولیدی را در نیروگاه‌ها به مصرف برساند. این در حالی است که با بهره‌برداری از میدان آرش، در کنار افزایش نقش انرژی‌های تجدیدپذیر در سبد انرژی‌اش، می‌تواند نفت خام بیشتری صادر کند. کویت هم از منابع میدان آرش در امنیت انرژی خویش بیشترین بهره را خواهد بود. ایران نیز که امیدوار است در نبود روسیه به بازیگر تازه عرصه صادرات گاز تبدیل شود به این میدان گازی و نفتی از همیشه بیشتر نیاز دارد.

همچنین این نکته حایز اهمیت است که ایران و عربستان به عنوان دو کشور با ذخایر عظیم نفت در بازار جهانی انرژی رقیب هم هستند. عربستان با توجه به روابط خوبش با غرب توانسته است با افزایش ظرفیت تولید نفت نقش حیاتی در بازار نفت و مبادلات بازار جهانی انرژی ایفا کند.

واکنش سریع ایران به توافق عربستان و کویت

پس از توافق اخیر عربستان و کویت، بلافاصله ایران به آن واکنش نشان داد. «جواد اوجی» وزیر نفت در جلسه هیات دولت عنوان کرد: که ایران ذره‌ای از حق خود در بهره برداری از میدان آرش کوتاه نمی‌آید.

اوجی همچنین در حساب توییتری خود نوشت: مطالعات جامع میدان مشترک آرش با حفاری چاه اکتشافی و انجام لرزه‌نگاری تکمیل شده است و به‌زودی با نصب جکت (پایه) عملیات حفاری در این میدان آغاز خواهد شد. گرچه ما مایل به مذاکره و همکاری برای توسعه میدان‌های مشترک هستیم اقدامات یکجانبه، مانع طرح مذکور نخواهد گردید.

همچنین ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امور خارجه در تیر ماه سال جاری در واکنش به مباحث مطرح شده در خصوص میدان نفتی و گازی آرش عنوان کرد: این موضوع به همراه تحدید حدود دریایی، از موضوعات مورد مذاکره ایران و کویت بوده است و آخرین دور مذاکرات حقوقی و فنی در این خصوص در ۲۲ اسفند ۱۴۰۱ در تهران بین هیأت‌های ایرانی و کویتی در سطح مدیران ارشد وزارتخانه‌های خارجه دو طرف برگزار شد.

سخنگوی وزارت امور خارجه افزود: موضوعات مربوط به تحدید حدود دریایی و بهره‌برداری از منابع هیدروکربنی مشترک، با مدنظر قرار دادن منافع مشترک و اصل حسن همجواری با همه همسایگان از جمله کویت همواره مورد توجه جمهوری اسلامی ایران بوده است.

کنعانی همچنین تأکید کرد: سیاست دولت سیزدهم مبتنی بر گفتگو، همکاری و مشارکت است و مسائل فیمابین در این چارچوب دنبال خواهد شد.

محمد ایرانی، سفیر جمهوری اسلامی ایران در کویت پیش از این در اظهاراتی گفت که ایران آماده از سرگیری مذاکرات با کویت در خصوص میدان گازی الدره (آرش) است.

لزوم توافق جامع بین سه کشور همجوار

در این میان باید توجه کرد که اگر اولویت سه کشور برداشت صیانتی از منابع این میدان باشد باید توافقی جامع بین سه کشور برای تعیین مرز آبی صورت بگیرد تا هر کشور با توان فنی و مالی خود اقدام به برداشت کند. بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران بین‌المللی صنعت نفت معتقدند که تعیین‌تکلیف وضعیت این میدان در دستان ایران است.