پادکست | فیلترینگ در ایران/ سیاست شکست‌خورده و دروازه ورود بدافزارها

«به واسطه فیلترینگ، یکی از آلوده ترین شبکه های جهان را داریم.» این جمله هشداردهنده که از زبان معاون وزیر ارتباطات ایران بیان شده، عصاره سیاستی است که سال ها به بهانه تأمین امنیت و صیانت فرهنگی اجرا شده، اما در عمل نتیجه ای معکوس به بار آورده است. فیلترینگ گسترده در ایران که با هدف محدودسازی دسترسی به محتوای نامطلوب و تقویت پلتفرم های داخلی دنبال می شود، به شکل متناقضی به ایجاد یک شبکه اینترنت «ناامن»، «آلوده» و «کُند» منجر شده است.

پادکست صوتی:

چرا و چگونه فیلترینگ، شبکه ایران را «آلوده و نا امن» کرده است؟

منطق اصلی این آلودگی ساده است: وقتی دسترسی به محبوب ترین و کاربردی ترین پلتفرم های جهانی مسدود می شود، جمعیت عظیمی از کاربران برای عبور از این سدها به استفاده از فیلترشکن ها (VPN) و ابزارهای دور زدن تحریم روی می آورند. این راهکار اجباری، دروازه ای برای ورود انواع تهدیدات امنیتی به شبکه کشور و دستگاه های کاربران است.

گسترش بدافزارها و دستگاه های زامبی: به گفته احسان چیت ساز، معاون وزیر ارتباطات، نصب فیلترشکن های غیرمعتبر، تلفن های همراه و رایانه های کاربران را به «زامبی» تبدیل می کند. این بدان معناست که کنترل دستگاه از دست کاربر خارج شده و هکرها می توانند از این دستگاه ها برای حمله به زیرساخت های داخل کشور استفاده کنند، بدون آنکه صاحب دستگاه از آن مطلع باشد.

سرقت گسترده اطلاعات کاربران: بسیاری از فیلترشکن های رایگان، در حقیقت ابزارهای جاسوسی هستند که اطلاعات شخصی، بانکی و داده های حساس کاربران را به سرقت می برند. پیامد سیاست فیلترینگ، قرار دادن دائمی شهروندان در معرض خطر از دست رفتن حریم خصوصی و دارایی های دیجیتالشان بوده است.

کاهش کیفیت و سرعت اینترنت: استفاده ۸۰ درصدی کاربران ایرانی از فیلترشکن (طبق آمار وزیر ارتباطات دولت اصلاحات و روزنامه جمهوری اسلامی)، بار سنگینی بر شبکه ارتباطی کشور تحمیل می کند. ترافیک وی پی ان ها فرآیندهای مسیریابی را پیچیده کرده و باعث افت شدید سرعت و کیفیت اینترنت برای همه کاربران، حتی برای دسترسی به سایت های داخلی می شود.

ترویج فرهنگ قانون گریزی: سیاستی که بیش از ۸۰ درصد کاربران اینترنت برای انجام امور روزمره خود مجبور به دور زدن آن هستند، عملاً یک سیاست شکست خورده است. این وضعیت، به ویژه در میان نسل جوان، این پیام را القا می کند که قانون امری قابل دور زدن است و این خود اعتمادسوزی عمیقی را میان حاکمیت و شهروندان ایجاد می کند.

آسیب های اقتصادی و اجتماعی: از جیب مردم تا کسب وکارها

ضرر و زیان فیلترینگ تنها به حوزه امنیت و کیفیت شبکه محدود نمی شود و ابعاد گسترده اقتصادی و روانی دارد.

گردش مالی هنگفت بازار سیاه فیلترشکن: فیلترینگ یک بازار سیاه عظیم و پرسود برای فروشندگان فیلترشکن ایجاد کرده است. برآوردهای مختلف حاکی از آن است که گردش مالی سالانه این بازار در ایران بین ۳۰ تا ۶۰ هزار میلیارد تومان (معادل صدها میلیون دلار) است. این بازار غیرشفاف، ضمن خروج ارز از کشور، منافع اقتصادی قدرتمندی را برای عده ای ایجاد می کند که از تداوم وضعیت فعلی سود می برند.

آسیب به کسب وکارها و اقتصاد دیجیتال: بسیاری از کسب وکارهای مدرن، شرکت های دانش بنیان و فعالان اقتصادی برای بازاریابی، ارتباط با مشتریان و دسترسی به ابزارهای بین المللی به پلتفرم های فیلتر شده نیازمندند. فیلترینگ هزینه های آن ها را افزایش داده، بهره وری را کاهش می دهد و مانعی جدی بر سر راه تحقق اقتصاد دیجیتال است. فاطمه مهاجرانی، سخنگوی هیأت دولت، نیز تأیید کرده است که «کار کارشناسی تأیید کرده که فیلترینگ هزینه ها را بالا می برد.»

فرسایش روانی و ایجاد بی اعتمادی: کلافگی روزمره ناشی از اینترنت کند و ناپایدار و نیاز مداوم به تعویض فیلترشکن، فشار روانی قابل توجهی را به شهروندان تحمیل کرده است. به تعبیر علی ربیعی، دستیار اجتماعی رئیس جمهور، این سیاست دستاوردی «به جز عصبانیت و هزینه اضافه بر زندگی مردم و گسترش بدبینی» نداشته است.

چرا فیلتر می کنند؟ اهداف اعلامی در برابر نتایج واقعی

تصمیم گیران برای توجیه سیاست فیلترینگ دلایل مختلفی را مطرح می کنند که در عمل نتایج متفاوتی به همراه داشته است.