در جهان امروز، نمایشگاه ها دیگر صرفا رویدادهایی برای عرضه کالا و خدمات نیستند، بلکه به یکی از مهم ترین ابزارهای سیاست گذاری اقتصادی و اشتغال زایی تبدیل شده اند. تجربه جهانی نشان می دهد که نمایشگاه های تجاری و تخصصی نقشی فراتر از تبادل تجاری ایفا می کنند و به بستری برای انتقال دانش، جذب سرمایه و شکل دهی به زنجیره های گسترده اشتغال بدل شده اند.
نمایشگاه ها به صورت مستقیم فرصت های شغلی متعددی در حوزه هایی مانند سازمان دهی رویداد، ساخت غرفه، خدمات فنی، پذیرایی و امنیت ایجاد می کنند و در سطح غیرمستقیم نیز صنایع وابسته ای همچون گردشگری، حمل و نقل، هتلداری و تولید را فعال می سازند. همین پیوندهای چندلایه است که صنعت نمایشگاهی را به یک زنجیره موثر و پایدار اشتغال تبدیل می کند.
در سطح جهانی، صنعت نمایشگاهی از یک تسهیلگر صرف برای مبادلات تجاری عبور کرده و به ابزاری استراتژیک در سیاست های اقتصاد کلان تبدیل شده است. بر اساس آمارهای اتحادیه جهانی صنعت نمایشگاهی (UFI)، این صنعت در سال ۲۰۲۴ حدود ۳۶۸ میلیارد یورو تأثیر اقتصادی داشته و از ۴.۳ میلیون شغل در سراسر جهان پشتیبانی کرده است. این ارقام به روشنی نشان می دهد که نمایشگاه ها امروز بخشی از معماری اقتصادی کشورها هستند.
نکته مهم آن است که رابطه میان صنعت نمایشگاهی و اشتغال، صرفا تابع عرضه و تقاضای بازار نیست. تجربه کشورهایی مانند چین و امارات نشان می دهد که دولت ها با عبور از نقش سنتی تنظیم گری و حرکت به سمت «دولت کارآفرین»، می توانند نمایشگاه ها را به کاتالیزوری برای اشتغال بخش خصوصی تبدیل کنند. سرمایه گذاری در زیر ساخت ها، حمایت هدفمند از مشارکت کنندگان و الزام استانداردهای پایداری، از جمله ابزارهایی است که دولت ها برای شکل دهی فعال به بازار کار به کار می گیرند.
در این چارچوب، نمایشگاه ها تنها رویدادهای تجاری نیستند، بلکه مأموریت هایی برای موقعیت یابی یک شهر یا کشور به عنوان قطب صنایع خاص به شمار می روند. این رویکرد مأموریت گرا باعث می شود بازار کار به سمت مشاغل دانش محور حرکت کند و تقاضا برای نیروی انسانی متخصص، مدیران رویداد، طراحان و فعالان حوزه های فناورانه افزایش یابد.
در سطح جهانی، صنعت نمایشگاهی به عنوان یک موتور اقتصادی عمل می کند. در سال ۲۰۲۴ حدود ۳۲ هزار نمایشگاه در سراسر جهان برگزار شده که این رقم به سطح پیش از همه گیری کووید ۱۹ بازگشته است. این رویدادها علاوه بر ایجاد درآمد، خروجی اقتصادی قابل توجهی در حدود ۲۷۲ میلیارد یورو داشته و بیش از ۳.۲ میلیون شغل مستقیم و غیرمستقیم را پشتیبانی کرده اند؛ از مدیران نمایشگاه و طراحان غرفه گرفته تا رانندگان، هتلداران و تأمین کنندگان خدمات.
در ایران نیز صنعت نمایشگاهی پس از انقلاب اسلامی مسیر توسعه خود را طی کرده و با عضویت کشور در اتحادیه جهانی صنعت نمایشگاهی، به تدریج زیر ساخت های نمایشگاهی در تهران و شهرهایی مانند تبریز، مشهد، اصفهان، شیراز و کیش گسترش یافته است. امروز تهران به یکی از مراکز مهم نمایشگاهی منطقه تبدیل شده و مراکز اصلی مانند نمایشگاه بین المللی تهران و نمایشگاه شهر آفتاب، سالانه میزبان ده ها نمایشگاه تخصصی در حوزه های مختلف هستند.
با وجود چالش ها و محدودیت ها، صنعت نمایشگاهی ایران همچنان فعال و رو به رشد است. برآوردها نشان می دهد ارزش این صنعت حدود ۴۰۰ میلیون دلار است و سهم فضایی ایران از صنعت نمایشگاهی جهان به حدود ۲ درصد می رسد. بیش از ۶ هزار نفر به صورت مستقیم در مراکز برگزارکننده و شرکت های غرفه سازی مشغول به کار هستند و حدود ۱۶۰ هزار شغل غیرمستقیم نیز از دل این صنعت شکل گرفته است.
جمع بندی این تجربه ها نشان می دهد که نقش دولت در تقویت اشتغال پایدار از طریق نمایشگاه ها، از یک تأمین کننده غیرفعال زیر ساخت به یک شکل دهنده فعال بازار و نیروی کار تغییر کرده است. اشتغال پایدار در صنعت نمایشگاهی دیگر محصول جانبی طبیعی رشد اقتصادی نیست، بلکه نتیجه سیاست گذاری آگاهانه، نگاه کل نگر و ترکیب سرمایه گذاری زیر ساختی با توسعه هدفمند مهارت ها است.