فرش دستباف به عنوان یکی از صنایع دستی مهم ایران به شمار می رود که می تواند بستری مناسب برای ارزآوری و ورود به بازارهای جهانی محسوب شود. این محصول متمایز ایرانی که دورانی در صدر فهرست صادرات بود، در سالهای اخیر دچار رکود شده؛ به طوری که براساس آمارها مجموع ارزش صادرات آن در سال ۱۴۰۴ از مرز ۴۰ میلیون دلار فراتر نرفته است. همچنین آمارها نشان می دهد در ۷ ماهه نخست سال جاری تنها ۲۸ تن فرش دستباف به ۲۵ کشور جهان صادر شده که با توجه به ظرفیت موجود این رقم می تواند تا حد قابل توجهی افزایش یابد. شرایط اقتصادی موجود، وضعیت سیاسی و تحریم های حاکم بر کشور، جنگ ۱۲ روزه، نرخ ارز و همچنین وضع برخی از قوانین و تدوین آیین نامه های داخلی منجر به ادامه دار شدن رکود فعلی شده است. درباره وضعیت موجود صادرات فرش دستباف، راهکارها و چالشهای این صنعت گفتوگویی داشتیم با علانور توکلي رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دستباف ایران که در ادامه می خوانید؛
علانور توکلي رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دستباف ایران در توضیح علتهای کاهش صادرات فرش دستباف گفت: تحریمهای کشورهای خارجی، سیاستهای غلط داخلی و همچنین رکود بازارهای جهانی منجر به آسیب ها جدی بر بدنه صادرات این محصول با ارزش شده است. اخیرا در بازارهای خارجی شاهد تغییر سلیقه ها بودهایم و این موضوع سبب شده تا استقبال از فرش ایرانی نسبت به سالهای گذشته کمتر شود و جز اولویتهای بعدی زندگی مردمان جهان قرار گرفته است.
وی افزود: در داخل کشور نیز وضع و اعمال قوانین جدید و سلیقه ای توسعه بازارهای خارجی را دستخوش تغییر کرده است. از سویی دیگر موضوعاتی همچون پیمان ارزی، صدور کارتهای بازرگانی و مسائل حاشیه ای نیز این صنعت را دچار چالش کرده است.
توکلی آمار صادرات فرش دستباف در سال گذشته را عددی حدود ۴۰ میلیون دلار اعلام کرد و در ادامه درباره پیمان سپاری ارزی توضیح داد: این موضوع یک سیاست کنترلی دولت است که در آن صادرکنندگان متعهد میشوند ارز حاصل از صادرات خود را در مدت زمان معین به سیستم بانکی کشور برگردانند و آن را به بانکهای مجاز بفروشند. البته صادرکنندگان می توانند معادل همان ارز اخذ شده، کالاهای مجاز نیز وارد کنند. هدف اصلی این سیاست، مدیریت جریان ورود و خروج ارز، کنترل تراز پرداختهای خارجی، و تامین نیازهای ارزی کشور است، اما میتواند آسیبهایی مانند کاهش صادرات غیرنفتی از جمله فرش دستباف و ایجاد بازار سیاه ارزی را نیز به دنبال داشته باشد.
وی ادامه داد: این موضوع با توجه به تحریمهایی که در کشور وجود دارد غیرممکن است؛ چراکه جابجایی پول برای ایرانیان در سیستم بانکی بین المللی ممنوع است. زمانی که تجار ایرانی نتوانند بازگشت پول به کشور را محقق کنند مشمول مسائل و مقررات می شوند. این موضوع در نهایت منجر می شود تا بسیاری از فعالان اقتصادی از صادرات محصولات خود نظیر فرش صرف نظر کنند.
توکلی تبلیغات هدفمند را عاملی مهم در توسعه بازارهای بین المللی خواند و در این رابطه عنوان کرد: در سالهای گذشته دولت و بخش خصوصی اقدامات گسترده ای را در جهت تبلیغات موثر و بازاریابی بین المللی انجام می دادند که این موضوع در اخیرا کمرنگ شده است. از سویی دیگر برخی از مسائل سیاسی نیز در گسترش روابط تجاری اثرگذار است که متاسفانه در اعمال آنها شاهد کم کاری هایی بوده ایم.
رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دستباف ایران با اشاره به چالشهای صنعت فرش دستباف ایران توضیح داد: بیمه بافندگان اکنون یکی از مهم ترین مسائل این صنعت است. بافندگان در این صنعت زحمت میکشند اما تکلیف بیمه آن ها مشخص نیست. طبق قانون موجود دولت موظف است که حق بیمه شاغلان در این صنعت را پرداخت کند اما در چند سال گذشته این موضوع محقق نشده است. این امر در نهایت سبب می شود تا انگیزه لازم برای کار کردن وجود نداشته باشد.
وی در ادامه افزود: چالش دیگر صنعت فرش دستباف مواد اولیه به شمار می آید. تعرفه وارداتی و گمرکی ابریشم دچار مشکل است. اهمیت این موضوع زمانی افزایش پیدا می کند که ما علاوه بر استفاده از ابریشمهای تولید داخل، واردات نیز انجام می دهیم. چالش های موجود در تعرفه گمرکی و محدودیت های ارزی این ماده اولیه، منجر به افزایش قیمت در محصول نهایی می شود.