پادکست | نقش تبلیغات و اطلاعات زائد در دفن اخبار

آیا خواننده، پژوهشگر یا خبرنگار داده‌محور می‌تواند به راحتی از وب‌سایت‌های خبری فارسی اطلاعات استخراج کند؟ یا باید با لایه‌هایی از اطلاعات زائد، لینک‌های تبلیغاتی، کدهای جاوا اسکریپت و برچسب‌های تکراری بجنگد؟

پاسخ، متأسفانه، اغلب منفی است. کاربر امروزی برای رسیدن به هسته‌ی یک خبر یا داده‌ی مشخص، باید با لایه‌هایی از اطلاعات زائد، لینک‌های تبلیغاتی بی‌ربط، کدهای سنگین جاوا اسکریپت، و برچسب‌های تکراری و بی‌معنا بجنگد. این پدیده که می‌توان آن را «آلودگی داده» (Data Pollution) نامید، در فضای دیجیتال ایران به یک معضل جدی تبدیل شده است؛ معضلی که نه تنها تجربه‌ی کاربری را نابود می‌کند، بلکه در بلندمدت، اعتبار خود منابع خبری را نیز بی‌اعتبار می‌سازد و خبر واقعی را در زیر آواری از زباله‌های دیجیتال دفن می‌کند.

پادکست صوتی:

پرده اول: کالبدشکافی آلودگی داده

آلودگی داده در یک وب سایت خبری صرفاً به معنای اطلاعات غلط نیست، بلکه شامل هر عنصری است که دسترسی به اطلاعات اصلی را دشوار، کند یا منحرف می کند. این آلودگی در چند لایه قابل مشاهده است:

لایه اول: تبلیغات تهاجمی و ردیاب ها

تبلیغات پاپ آپ و پوششی: بنرهایی که ناگهان ظاهر می شوند، تمام صفحه را می پوشانند یا کاربر را مجبور به کلیک های ناخواسته می کنند.

تبلیغات همسان نما: لینک های تبلیغاتی که با ظاهری شبیه به تیترهای خبری طراحی شده اند تا کاربر را فریب داده و به وب سایت های دیگر هدایت کنند. این مورد مستقیماً اعتماد به تمام تیترها را خدشه دار می کند.

اسکریپت های ردیابی: کدهای متعددی که رفتار کاربر را برای اهداف تبلیغاتی رصد می کنند. این اسکریپت ها حجم صفحه را به شدت افزایش داده و سرعت بارگذاری را کاهش می دهند.

لایه دوم: فراداده های بی رویه و سئوی کلاه سیاه (Metadata & Black-hat SEO)

برچسب گذاری افراطی: برای یک خبر ساده اقتصادی، ده ها برچسب نامرتبط مانند «قیمت خودرو»، «آزمون استخدامی»، «سریال جدید» و... ثبت می شود. هدف، جذب ترافیک از طریق موتورهای جستجو به هر قیمتی است، اما نتیجه، بی ارزش شدن سیستم برچسب گذاری و سردرگمی کاربر است.

تکرار کلمات کلیدی: استفاده بیش از حد و غیرطبیعی از کلمات کلیدی در متن و تیترها که خوانایی متن را از بین برده و آن را شبیه به یک گزارش ماشینی می کند.

لایه سوم: کدهای سنگین و ساختار فنی ناکارآمد

بسیاری از وب سایت های خبری از قالب های آماده و بهینه سازی نشده استفاده می کنند. حجم بالای کدهای CSS و JavaScript غیرضروری، انیمیشن های بی دلیل و ساختار پیچیده ی HTML، استخراج ماشینی اطلاعات (Web Scraping) را برای پژوهشگران و خبرنگاران داده محور به یک کابوس تبدیل کرده است. یک ربات ساده برای استخراج متن یک خبر، باید از میان هزاران خط کد بی ربط عبور کند.

لایه چهارم: محتوای بازیافتی و کم ارزش

این نوع آلودگی، معنایی است. بسیاری از رسانه ها به جای تولید محتوای اصیل، به بازنشر یا بازنویسی سطحی اخبار یکدیگر می پردازند. این کار حجم عظیمی از محتوای تکراری و زائد تولید می کند که ارزش افزوده ی واقعی برای مخاطب ندارد و تنها حجم وب را افزایش می دهد.

پرده دوم: چرا رسانه ها به این سمت رفته اند؟

این آلودگی تصادفی نیست، بلکه ریشه در مدل های کسب وکار و شرایط حاکم بر فضای رسانه ای ایران دارد:

مدل درآمدی مبتنی بر کلیک: منبع اصلی درآمد بسیاری از رسانه های آنلاین، تبلیغات است که بر اساس تعداد بازدید و کلیک محاسبه می شود. این مدل، رسانه ها را به جای تمرکز بر کیفیت و رضایت مخاطب، به سمت افزایش ترافیک به هر قیمتی سوق می دهد. در این رقابت، استفاده از تیترهای زرد، تبلیغات تهاجمی و سئوی کلاه سیاه به یک استراتژی بقا تبدیل می شود.

فقدان استانداردهای فنی و نظارت: برخلاف مناطقی مانند اتحادیه اروپا که با قوانینی نظیر GDPR، وب سایت ها را ملزم به رعایت حریم خصوصی و شفافیت می کنند، در ایران نظارت موثری بر تجربه ی کاربری و استانداردهای فنی وب سایت های خبری وجود ندارد. این خلأ قانونی به رسانه ها اجازه می دهد تا بدون هیچ عواقبی، حقوق کاربر را نادیده بگیرند.

رقابت افراطی و اشتباه در سئو: درک نادرست از بهینه سازی برای موتورهای جستجو (SEO) باعث شده است که مدیران رسانه ها تصور کنند «هرچه بیشتر، بهتر». آن ها به جای تمرکز بر محتوای باکیفیت و لینک سازی معتبر، به اسپم کردن برچسب ها و کلمات کلیدی روی می آورند؛ غافل از اینکه الگوریتم های جدید گوگل (مانند الگوریتم محتوای مفید) فعالانه در حال جریمه کردن این وب سایت ها هستند.

پرده سوم: پیامدهای ویرانگر آلودگی داده

این پدیده تنها یک مزاحمت ساده نیست، بلکه پیامدهای عمیق و گسترده ای دارد:

برای خواننده: اولین قربانی، خواننده ی عادی است. او با صفحات کند، تبلیغات مزاحم و محتوای گیج کننده مواجه می شود. این تجربه ی منفی به تدریج منجر به فرسایش اعتماد می شود. کاربر دیگر نمی تواند به راحتی بین خبر و تبلیغ تمایز قائل شود و در نهایت، کل منبع خبری را بی اعتبار می داند.

برای پژوهشگران و خبرنگاران داده محور: این گروه برای تحلیل های کلان و شناسایی الگوها به داده های پاک و ساختاریافته نیاز دارند. آلودگی داده، فرآیند استخراج و پاک سازی داده ها از وب سایت های فارسی را به شدت زمان بر و پرهزینه می کند و در بسیاری از موارد، تحقیقات داده محور در مورد ایران را غیرممکن می سازد.

برای خود رسانه ها (در بلندمدت): شاید در کوتاه مدت، درآمد حاصل از کلیک افزایش یابد، اما در بلندمدت این یک بازی دوسر باخت است. رسانه ها با دست خود، مهم ترین سرمایه شان یعنی اعتبار و اعتماد مخاطب را از بین می برند. با هوشمندتر شدن موتورهای جستجو، این وب سایت ها جایگاه خود را در نتایج جستجو از دست خواهند داد و مخاطبان نیز به سمت پلتفرم های جایگزین و منابع خبری پاک تر مهاجرت خواهند کرد.

پرده چهارم: چگونه می توان این فضا را پاک سازی کرد؟

مقابله با آلودگی داده نیازمند یک حرکت چندوجهی از سوی رسانه ها، متخصصان و خود کاربران است:

بازنگری در مدل های کسب وکار: رسانه ها باید به سمت مدل های پایدارتر مانند محتوای ویژه پولی (Premium Content)، اشتراک (Subscription) یا حتی حمایت مالی داوطلبانه (Donation) حرکت کنند تا وابستگی خود را به درآمدهای تبلیغاتی مبتنی بر کلیک کاهش دهند.

اولویت بخشی به تجربه ی کاربری (UX): مدیران رسانه باید بپذیرند که یک وب سایت سریع، پاک و خوانا، بیش از هر چیز دیگری به حفظ مخاطب و افزایش اعتبار کمک می کند. سرمایه گذاری بر طراحی مینیمال و استانداردهای فنی روز، یک ضرورت است.

تدوین استراتژی محتوا و فراداده: به جای برچسب گذاری بی رویه، باید یک استراتژی مشخص برای سازمان دهی محتوا وجود داشته باشد. برچسب ها و دسته بندی ها باید دقیق، محدود و معنادار باشند تا هم به کاربر و هم به موتورهای جستجو کمک کنند.

افزایش سواد دیجیتال کاربران: کاربران می توانند با استفاده از ابزارهایی مانند حالت مطالعه (Reader Mode) در مرورگرها، تجربه ی خود را بهبود بخشند. همچنین، حمایت فعال از رسانه هایی که به مخاطب خود احترام می گذارند، می تواند به تغییر این اکوسیستم کمک کند.

سخن پایانی

آلودگی داده در رسانه های فارسی زبان، یک چالش فنی صرف نیست؛ این یک بحران اعتبار است. در دنیایی که اعتماد به رسانه ها به سطح پایینی رسیده، ادامه ی این روند به معنای خودکشی دیجیتال برای منابع خبری است. پاک سازی این فضا نه تنها به نفع پژوهشگران و تحلیل گران، بلکه پیش از هر چیز به نفع خود رسانه هاست تا بتوانند جایگاه خود را به عنوان یک منبع اطلاعاتی قابل اتکا بازیابند. زمان آن فرارسیده است که رسانه ها از جنگ برای کسب کلیک های بی ارزش دست بردارند و به اصل خود بازگردند: ارائه ی خبر شفاف، دقیق و قابل دسترس. در غیر این صورت، خبر واقعی برای همیشه در زیر آوار داده های زائد مدفون خواهد ماند.