بازار دام به عنوان یکی از شریان های اصلی تأمین پروتئین در کشور، همواره تحت تأثیر مجموعه ای از عوامل اقتصادی، سیاستی و ساختاری قرار دارد. نوسان قیمت نهاده های دامی، سیاست های حمایتی دولت، میزان واردات و همچنین تقاضای فصلی، نقش تعیین کننده ای در وضعیت این بازار و در نهایت قیمت گوشت و شیر برای مصرف کننده دارند. در ماه های اخیر، افزایش چشمگیر قیمت گوشت و محصولات لبنی، زنگ خطر کاهش مصرف پروتئین در سبد غذایی خانوارها را به صدا درآورده و این موضوع به یکی از دغدغه های جدی معیشتی مردم تبدیل شده است. بخش قابل توجهی از خوراک دام و طیور کشور وابسته به واردات است و هرگونه اختلال در تأمین به موقع نهاده ها یا تخصیص ارز، مستقیماً هزینه های تولید را افزایش می دهد. دامداران و تولیدکنندگان لبنی بارها اعلام کرده اند که تأخیر در تأمین نهاده های وارداتی، آن ها را ناچار به خرید خوراک از بازار آزاد با قیمت های چندبرابری کرده است؛ موضوعی که در نهایت به افزایش قیمت شیر خام و به دنبال آن لبنیات منجر می شود. از سوی دیگر، نبود ثبات در سیاست گذاری و فاصله میان قیمت تمام شده تولید و قیمت های مصوب، فشار مضاعفی بر تولیدکنندگان وارد کرده و استمرار این روند می تواند امنیت غذایی کشور را با چالش های جدی تری مواجه کند. افشین صدر دادرس؛ مدیر عامل اتحادیه مرکزی دام سبک کشور نوسانات نرخ دلار، عدم تخصیص ارز به واردات نهاده های دامی و همچنین خشکسالی های اخیر را عامل افزایش قیمت گوشت در روزهای اخیر دانست.
افشین صدر دادرس؛ مدیر عامل اتحادیه مرکزی دام سبک کشور در ابتدا زیان تب برفکی بر گاوداری های و دامداری های صنعتی تهران را قابل توجه خواند و اظهار کرد: بر اساس آمارهای ارائه شده توسط وزارت جهاد کشاورزی این بیماری بر کاهش تولید شیر در سطح استان تهران و کشور تاثیر چندانی نداشته است. همچنین با وجود شیوع تب برفکی در برخی از استان ها، با توجه به مصرف کشور و جمعیت دامی موجود در تولید و عرضه گوشت قرمز کمبودی نداریم. گفتنی است افزایش قیمت در این محصول نیز به دلیل چالش هایی است که در تامین نهادهای دامی وجود دارد.
وی افزود: قیمت نهاده های های دامی به طور مستقیم به نرخ ارز گره خورده و در طی روزهای اخیر واردات آن ها به دلیل نوسانات قیمت دلار متوقف شده است. در این راستا بسیاری از واردکنندگان نیز محموله هایی را که هزینه آن را نیز دریافت کرده اند، به دامداران تحویل نمی دهند و منتظر روشن شدن نرخ ارز در بازار هستند.
صدر دادرس در خصوص تامین ارز نهاده های دامی گفت: با پیگیری های مدوام و ارتباط مستمر مسئولان وزارت جهاد کشاورزی اعلام کرده اند، ارز لازم برای تامین خوراک دام ها تا پایان سال مهیا شده و بدهی های وارد کنندگان نیز پرداخت شده است. این در حالی است که در جلساتی که با واردکنندگان داشتیم، مشخص شده که همچنان از دولت طلبکار هستند. از سویی دیگر طبق پیش بینی های اتحادیه و اطلاعات درج شده در بیانیه دو تشکل واردکنندگان نهاده های دامی، توزیع از طریق شرکت های پشتیبانی نیز دچار چالش هایی است که در نهایت منجر به افزایش قیمت گوشت و شیر می شود.
وی در ادامه با اشاره به عدم همخوانی و هماهنگی قیمت گذاری شیر با واقعیت بازار بیان کرد: برای مثال جو در بازار کیلویی ۳۰ هزار تومان است اما در قیمت گذاری ها حدود نرخ ۱۱ هزار تومان نرخ گذاری شده است. ذرت نیز اکنون در بازار حدود ۴۵ هزار تومان معامله می شود؛ در حالی که قیمت آن بر مبنای ۱۱هزار تومان برآورد شده است. نرخ مصوب قیمت کنجاله سویا نیز حدود ۲۵ هزار تومان است اما در بازار حدود ۷۰ هزار تومان به فروش می رسد. این تفاوت نرخ در بازار منجر به رکود و همچنین اعتراضات گسترده دامدارهای شیری نسبت به قیمت گذاری ها می شود؛ در این میان عملاً اجرای مصوبه قیمت گذاری نیز امکان پذیر نخواهد بود و در نتیجه تنظیم بازار صورت نمی گیرد.
صدر دادرس افزود: زمانی که قیمت گذاری ها و تصمیمات اخذ شده توسط دولت ها غیر عادلانه باشد و در صورتی که دامدار نتواند هزینه های تولید خود را جبران کند، به ناچار دام خود را به کشتارگاه می دهد. برخی از سیاست های به کار گرفته شده توسط دولت و نهادهای مرتبط، با منطق اقتصاد و بازار هماهنگ نیست و موجب زیان دامدار می شود. این شیوه تصمیم گیری در آینده ممکن است سبب ایجاد چالش در تامین عرضه شیر و گوشت شود.
رئیس اتحادیه مرکزی دام سبک کشور در پیش بینی قیمت گوشت تا پایان سال عنوان کرد: مسلما گرانی این کالای اساسی از نرخ دام زنده تبعیت نمی کند؛ این در حالی است که باید رابطه منطقی میان این دو معیار وجود داشته باشد. یکی از عوامل مهم و موثر بر این موضوع چالش های بخش توزیع به شمار می رود. یکی دیگر از عوامل مهم بر قیمت دام زنده و به تبع آن گوشت قرمز، نوسانات نرخ ارز و خشکسالی حاکم بر کشور محسوب می شود. در سرمای فعلی هوا دام سبک نمی تواند از مراتع تغذیه کند و جایگاه خود نیاز به خوراک دستی یا به اصطلاح نهاده های دامی دارد.
وی در پایان خاطرنشان کرد: اگر قیمت نهاده های دامی با نرخ نهایی گوشت قرمز هماهنگ نباشد، دامدار به ناچار دام خود را می کشد. همچنین در صورتی که فعالان این صنعت توانایی مالی نگهداری و تامین خوراک آن را نداشته باشند، دام خود را می فروشند. به نظر می رسد با توجه به شرایط موجود، افزایش قیمت شیر و گوشت قرمز دور از انتظار نخواهد بود.