لج بازی پوتین با صنعت غذا چه کرد

نشست دو روزه‌ای که از امروز پنجشنبه در سن‌پترزبورگ آغاز می‌شود، در بحبوحه انتقاد آفریقا از خروج روسیه از توافق غلات دریای سیاه و حملات به تأسیسات بندری اوکراین و در نتیجه بالارفتن قیمت‌های جهانی غذا برگزار می‌شود. برخلاف اولین نشست روسیه و آفریقا در سال ۲۰۱۹ که پوتین با ۴۳ سران کشورهای آفریقایی دیدار کرد، کرملین گفت که این‌بار تنها ۱۷ نفر قرار است در آن شرکت کنند.

به نوشته بلومبرگ، «دیمیتری پسکوف» - سخنگوی کرملین - «فشار بی‌سابقه» ایالات متحده و متحدانش را عامل کاهش مشارکت رهبران آفریقایی در این نشست دانست.

«یوری اوشاکوف» - دستیار سیاست خارجی پوتین - نیز مشارکت مقامات سطح پایین از ۴۹ کشور آفریقایی، با وجود فشار مخالفان روسیه را برجسته کرد.

«آندری کولسنیکوف» - عضو بنیاد کارنگی - برای صلح بین‌المللی گفت: «پوتین از اتحاد جماهیر شوروی تقلید می‌کند؛ اما روسیه پوتین اتحاد جماهیر شوروی نیست. روسیه قدرت نرم یا پولی برای خرید وفاداری ندارد. دوستان جدید او در آفریقا قابل‌اعتماد نیستند».

این اجلاس ۱۰ روز پس از پایان روسیه به قرارداد صادرات غلات اوکراین با میانجیگری سازمان ملل و ترکیه برگزار می‌شود که عبور ایمن ۳۳ میلیون تن محصول از دریای سیاه را تضمین کرده بود و به کاهش قیمت‌های جهانی مواد غذایی پس از تهاجم روسیه کمک کرد.

همچنین این اولین ملاقات حضوری پوتین با رهبران خارجی پس از شورش مزدوران واگنر در ماه ژوئن است که جدی‌ترین چالش حکومت ۲۵ساله او در روسیه بود. آینده فعالیت‌های واگنر در آفریقا که به کرملین ابزاری کم‌هزینه برای اعمال نفوذ در این قاره داده است، در بحبوحه پیامدهای سیاسی شورش نیز با ابهام روبرو شده است.

به گفته مرکز بین‌المللی توسعه سیاست مهاجرت، پایان قرارداد غلات تهدیدی برای امنیت غذایی آفریقا است؛ جایی که تقریباً نیمی از کشورها بیش از یک‌سوم گندم خود را از اوکراین و روسیه وارد می‌کنند. روسیه بارها تهدید کرده بود که از این توافق خارج شده و ادعا می‌کرد که تعهدات طرف مقابل برای تسهیل صادرات غلات و کودهای شیمیایی روسیه اجرا نمی‌شود.

روسیه با وجود شکایات خود، حجم بی‌سابقه‌ای گندم را صادر کرده و صادرات کودش نیز به میزان قبل از جنگ است. مصر - که رهبر آن یعنی عبدالفتاح السیسی هم در این اجلاس شرکت می‌کند - از لغو توافق توسط روسیه انتقاد کرده است. یک مقام ارشد کنیایی تصمیم پوتین را «خنجری از پشت» به کشورهای آفریقایی آسیب‌دیده از خشکسالی دانست که از افزایش قیمت مواد غذایی رنج می‌برند.

در مقاله‌ای در وب‌سایت کرملین، پوتین گفت: «ما اهمیت عرضه بی‌وقفه مواد غذایی برای توسعه اجتماعی و اقتصادی و ثبات سیاسی کشورهای آفریقایی را درک می‌کنیم». کرملین اعلام کرد که پوتین در نظر دارد با سران کشورهای آفریقایی شرکت‌کننده در این اجلاس گفتگوهای دوجانبه داشته باشد.

سیریل رامافوزا، رئیس‌جمهور آفریقای جنوبی که قرار است روز شنبه با پوتین دیدار کند، پیش از این نیز در گفتگو با همتایان روس و اوکراینی خود این موضوع را دارای اهمیت دانست. رامافوسا، رئیس حزب حاکمه کنگره ملی آفریقای که نزدیکی روابطش با مسکو به حمایت شوروی از جنبش ضدآپارتاید برمی‌گردد، این نشست را فرصتی برای «تقویت همکاری دوجانبه سودمند» بین روسیه و آفریقا خواند.

هفته گذشته، رهبر روسیه اذعان کرد که به دلیل نگران‌های از احتمال دستگیر شدن بر اساس حکم دادگاه کیفری بین‌المللی، نمی‌تواند برای نشست ماه آگوست با کشورهای بریکس به آفریقای جنوبی سفر کند. ظاهراً ابتکار صلح روسیه و اوکراین که توسط گروهی از رهبران آفریقایی در ژوئن آغاز شد نیز به جایی نمی‌رسد. محدودیت‌های دسترسی روسیه به کشورهای آفریقایی را می‌توان در میزان تجارت آن‌ها دانست که در سال ۲۰۲۲ تنها ۱۸ میلیارد دلار برآورد شده است که در مقایسه با مبادلات تجاری ۲۸۲ میلیارددلاری چین با کشورهای آفریقایی در همان سال، بسیار ناچیز است.

«ماریا اسنگووایا» - کارشناس ارشد مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی در واشنگتن - گفت که با وجود حضور کمرنگ رهبران آفریقایی، نشست سن‌پترزبورگ برای کرملین مهم است. وی افزود: «نمایش مانده‌روابط روسیه با برخی از کشورها برای پوتین از اهمیتی حیاتی برخوردار است تا نشان دهد که روسیه منزوی نبوده و مسکو که بازیگری مهم در عرصه بین‌المللی است، یک قدرت بزرگ باقی خواهد ماند».

«سانوشا نایدو» - تحلیلگر سیاسی مستقر در کیپ‌تاون - هم گفت که رهبران آفریقا به دنبال متقاعد کردن پوتین بر لزوم از سر گیری صادرات غلات از طریق دریای سیاه خواهند بود. او گفت: «اگر این اجلاسی باشد که تنها بر روسیه متمرکز بوده و نه آفریقا، مشکل‌ساز خواهد شد».