خطر پیری در کمین ایران/ صندوق‌های بازنشستگی زیر فشار جمعیت سالمند

افزایش جمعیت سالمند یکی از چالش‌های بزرگ جوامع جهانی است که در ایران نیز به عنوان یک مسئله مهم مطرح می‌شود. این موضوع می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند کاهش نرخ اشتغال، افزایش هزینه‌های سلامت و سیستم حمایتی، کاهش توانایی جامعه در تأمین نیازهای خود و افزایش بار سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های سالمندی شود.

جمعیت سالمند کشور در سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۴۳۰ در سناریوهای مختلف حدود چهار برابر خواهد شد و از ۴ میلیون و ۸۷۰ هزار نفر در سال ۱۳۹۵ به حدود ۱۹ میلیون نفر در سال ۱۴۳۰ خواهد رسید.

جمعیت سالمند ایران تا سال ۱۴۳۰ حدود ۴ برابر می‌شود این رقم را مرکز پژوهش‌های مجلس برآورد کرده است.

بخش پژوهشی مجلس در خلال بررسی عوامل بحران‌زای صندوق‌های بازنشستگی در یک گزارش کارشناسی شده، عامل افزایش جمعیت سالمند کشور را مورد بررسی قرار داده و در همین راستا برآوردی از جمعیت سالمند و همچنین نرخ باروری کشور تا حدود سه دهه آینده داشته که تامل برانگیز است.

بر اساس این گزارش بررسی روند تغییرات جمعیتی ایران نشان می‌دهد که در نیم قرن اخیر یعنی از سال ۱۳۴۵ تا ۱۳۹۵ جمعیت افراد بالای ۶۵ سال که عمده تعهدات صندوق‌ها با عنوان حقوق بازنشستگی، وظیفه و مستمری در قبال آنان است، پنج برابر شده است؛ درحالیکه طی همین دوره زمانی جمعیت کل کشور حدود ۳.۲۳ برابر شده است.

همچنین براساس داده‌های پژوهشکده آمار برآورد می‌شود که جمعیت سالمند کشور در سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۴۳۰ در سناریوهای مختلف حدود چهار برابر خواهد شد و از ۴ میلیون و ۸۷۰ هزار نفر در سال ۱۳۹۵ به حدود ۱۹ میلیون نفر در سال ۱۴۳۰ خواهد رسید.

از سوی دیگر ارزیابی نرخ باروری در ایران که توسط سازمان ملل متحد انجام شده، نشان می‌دهد این نرخ از ۶.۲۸ در سال ۱۳۵۸ به ۱.۶۲ در سال ۱۳۹۸ رسیده است. این نرخ از سال ۱۳۹۸ تا ۱۴۲۸ تقریبا ثابت خواهد ماند.

فشار افزایش جمعیت سالمند بر صندوق‌های بازنشستگی

در ادامه گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس عنوان شده بدیهی است که تغییرات جمعیتی و افزایش سالمندی در جهان همه کشورها را با بحران در نظام‌های بازنشستگی روبه‌رو کرده و ایران نیز از این قاعده مستثنا نیست.

مشخص است که با افزایش تعداد سالمندان در سال‌های آینده، مصارف صندوق‌های بازنشستگی برای ایفای تعهدات افزایش یافته و با کاهش نرخ باروری تعداد بیمه‌پردازان به صندوق‌های بازنشستگی نیز کاهش می‌یابد که بالطبع میزان منابع وصولی توسط صندوق‌ها تنزل خواهد یافت.

به عبارت دیگر افزایش طول عمر بشر و کاهش تعداد زادوولد (تغییرات جمعیتی) موجب افزایش نسبت وابستگی بالقوه (نسبت جمعیت بالای ۶۵ سال به جمعیت ۶۵-۱۵ سال) و کاهش نسبت پشتیبانی (نسبت بیمه‌پردازان به مستمری‌بگیران در یک سازمان بیمه‌ای) خواهد شد که چالش بزرگی پیشروی صندوق‌های بازنشستگی است.