عامل شکست ایران در صادرات فرش کشف شد

بررسی روند  صادرات فرش دستباف ایران در دوره ۱۳۹۱ تا ۱۴۰۱ نشان می‌دهد که این صنعت با روند نزولی روبرو بوده است. طبق آمار گمرک، ارزش صادرات فرش دستباف ایران از ۴۲۷.۳ میلیون دلار در سال ۱۳۹۱ به ۵۰.۷ میلیون دلار در سال ۱۴۰۱ کاهش یافته است. این کاهش نشان‌دهنده رشد سالانه منفی ۱۹ درصد ارزش صادرات فرش دستباف ایران در این دوره است. از این رو، سوالاتی پیش می آید درباره عواملی که باعث از دست رفتن بازارهای صادراتی ایران شده‌اند.

حامد چمن‌رخ، عضو هیات مدیره اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش ایران، در یک نشست تحت عنوان "گفت‌وگو و توسعه" به این نکته اشاره کرد که سیاست برگشت ارز حاصل از صادرات، سهم فرش ایرانی را به کمترین میزان رساند.

به گفته چمن رخ، صادرات فرش ایران  قبل از ۱۳۹۷ حدود ۴۲۰ میلیون دلار در سال صادرات بود، در دوره ریاست جمهوری ترامپ و با خروج از برجام، این حجم به ۲۲۰ میلیون دلار رسید و در سال ۱۳۹۷ با سیاست برگشت ارز حاصل از صادرات، سهم فرش ایرانی به ۵۰ میلیون دلار رسید. لطمه‌ای که بانک مرکزی به فرش دستباف ایران زد، به‌اندازه سیاست ترامپ بود.

چمن‌رخ تاکید کرد: ما تولید و نیروی حرفه‌ای خود را در صنعت فرش ازدست‌داده‌ایم که برگشت آن‌ها به صنعت فرش دشوار است و البته بازار هم ما را فراموش می‌کند. برگشت ما به بازار با این سیاست بسیار دشوار است. امسال با ۱۷ درصد کاهش صادراتی مواجهه هستیم و صادرات ما به ۳۰ میلیون دلار هم نخواهد رسید. اگر دولت در سیاست خود تغییراتی ایجاد نکند، صنعت فرش از بین خواهد رفت.

به گفته چمن‌رخ با کاهش صادرات فرش دستباف ایرانی نیروی کار خود را از دست‌داد و ما در حال حاضر با بحران بیکاری در حوزه فرش دستباف مواجه هستیم. سیاست‌های ارزی در ظاهر به صادرات لطمه می‌زند ولی درواقع این تولید است که آسیب می‌بیند. در حوزه فرش عنوان می‌شود که ارز باید به کشور برگردد؛ اما پرسش این است که آیا دولت به فرش، ارز دولتی می‌دهد که می‌خواهد ارز به کشور با نرخ تعیین‌شده، برگردد؟

او  با رد تأثیر ذائقه مشتریان فرش ایرانی در از دست دادن سهم بازار، گفت: اگر می‌خواستیم سهم بازار را به دلیل ذائقه مشتریان از دست دهیم، باید سهم رقبای ما بالا می‌رفت ولی سهم آن‌ها بالا نرفته است. جای سهم ما در نمودار و آمارهای رسمی خالی است، بازار جهانی منتظر فرش ایرانی است ولی این انتظار طولانی نخواهد بود.

چمن رخ تاکید کرد: به‌هرحال با غیبت فرش ایرانی در بازار، ذائقه مشتریان هم تغییر می‌کند و وقتی ذائقه و دکوراسیون منزل مشتریان تغییر کند، برگشت به بازار دشوار می‌شود و البته باید به از دست دادن نیروی کار حرفه‌ای هم توجه شود که در فرش دستباف، بخشی از سرمایه تولیدکننده‌هاست.

سرکوب تجارت خارجی با سیاست‌های بانک مرکزی

مرتضی حاجی آقامیری رئیس کمیسیون فرش، هنر و صنایع دستی اتاق ایران با بیان اینکه در بحث سیاست‌های ارزی دو مقوله نرخ ارز و پذیرش نرخ واقعی تعادلی بازار اهمیت دارد، افزود: یکی از مسائل اساسی ما با بانک مرکزی این است که نرخ بازار آزاد را به رسمیت نمی‌شناسد و این یک آفت جدی است. وقتی پایه اساسی سیاست ارزی غلط است، از همین‌جا حرکت علیه صادرات در سیاست‌گذاری ارزی اتفاق می‌افتد.

او تأکید کرد: از سال ۹۷ بانک مرکزی به طور مرتب راه‌های ارزآوری را بسته و تجارت خارجی کشور را سرکوب می‌کند.

حاجی آقامیری با اشاره به هدف‌گذاری توسعه ۲۳ درصدی صادرات غیرنفتی در برنامه هفتم توسعه، بیان کرد: این در حالی است که با سیاست‌های ارزی و پیمان‌سپاری ارزی، توسعه صادرات منتفی است. اگر می‌خواهند صادرات توسعه نداشته باشد باید آن را شفاف بیان کرده و این را در برنامه‌ریزی‌های ۵ ساله هم بیاورند. در غیر این صورت در سیاست‌های ارزی باید تجدید نظر شود.

او با اشاره به ظرفیت بالای صادراتی کشور و عقب‌ماندگی آن نسبت به کشورهایی مانند ویتنام با ۳۰۰ میلیارد دلار صادرات در سال، گفت: دولت دیگر باید چه سنجه‌ای را در اقتصاد مشاهده کند تا در سیاست‌های خود تجدیدنظر کند. مهاجرت سرمایه و نیروی انسانی را در کشور می‌بینید و این‌طور سیاست‌گذاری می‌کنید؟. برای اینکه در پی درمان باشیم ابتدا باید درد را به درستی بشناسیم تا آن را درمان کرده و تسکین دهیم.