هوش مصنوعی در آینده نزدیک

این روزها که مفهوم هوش مصنوعی بصورت چشمگیری فراگیر شده است، بسیاری از انسان‌ها همزمان که انتظار معجزه از آن دارند اما با دید تردید و گاه ترس نهفته به این پدیده نگاه می‌کنند. هرچند تبلیغات گسترده درباره هوش مصنوعی، هنوز تناسبی با کارکرد فعلی آن ندارد اما لازم است در آینده نزدیک منتظر ظهور ابعاد واقعی آن باشیم. بنابراین پرسش مهم این است که آینده این پدیده نوظهور چیست؟ یا اینکه امروز کدام جنبه از آینده آن را می‌توانیم به زودی ببینیم؟

آنچه مسلم است بصورت قطعی نمی‎توانیم درباره آینده دور آن نتایج مشخصی را پیش‎بینی کنیم اما تاثیر هوش مصنوعی در آینده نزدیک بر جامعه کنونی بصورت چند وجهی قابل درک است که شامل پیشرفت‌های فناورانه، تغییرات اقتصادی و اجتماعی و در نتیجه بروز چالش‌های اخلاقی و قانونی خواهد بود.

پیشرفت‌های فناورانه با بهره‌گیری از هوش مصنوعی

بهره‌گیری از هوش مصنوعی در فناوری‌های نوپدید از قابلیت تحلیل و شخصی سازی تا تولید محتوا قابل شناسایی است.

مدل‌های بزرگ‌تر و بهتر:  با تولید و جمع‌آوری داده‌ها در اندازه‌های بزرگ، مدل‌های Large Language Model (شبکه‌های عصبی ژرف و بسیار بزرگی مبتنی بر داده‌های متنی) و Vision Model به رشد سریع خود ادامه خواهند داد و دقت، قابلیت تعمیم و همچنین فهم ما از آنالیز دیتا و نتایج بدست آمده را بهتر می‌کنند.

ادغام چندرسانه‌ای: رشد سیستم‌های چند رسانه‎ای به همراه ترکیب متن، صدا، تصویر و ویدئو در سطح بالاتری تولید خواهند شد و این بخش را متحول می‌کنند (مانند تولید ویدئوی واقعی از توضیحات متنی).

خودآموزی و آموزش کمتر داده ‌محور:  با پیشرفت در این بخش، الگوریتم‌هایی ایجاد خواهند شد که می‎توانند با داده‌های کمتر یا از طریق یادگیری تقویتی و شبیه‌سازی، در بالاترین سطح کیفیت کار کنند و با هزینه‌های بسیار کمتر سطح یادگیری را افزایش ‌دهند به نحوی که نحوه و فرایند آموزش را بصورت شخصی سازی شده مشاهده خواهیم نمود.

هوش عامل‌محور (Autonomous Agents): آینده هوش مصنوعی در این بخش بارز و قابل لمس پیشبینی می‌شود، بطوریکه ربات‌ها و نرم‌افزارهایی که وظایف پیچیده‎ای به آنها محول شده است می‌توانند خدمات خود را بصورت خودکار و دقیق انجام ‌دهند (مانند مدیریت زنجیره تامین، مدیریت شبکه و اداره کارخانه تا دستیاران شخصی پیشرفته).

بهینه‌سازیِ مصرف انرژی: هرچند نتایج ۳ ساله اخیر نشان می‌هد که استفاده از هوش مصنوعی، مصرف انرژی در کشورهای پیشرفته را بالا برده است اما الگوریتم‌های جدید، نه تنها می‌توانند افزایش مصرف انرژی را کنترل کنند بلکه با استفاده از روش‌های جدید، امکان کاهش هزینه محاسباتی و مصرف برق مدل‌های بزرگ (مانند فشرده‌سازی مدل، شتاب‌دهنده‌های سخت‌افزاری اختصاصی) را فراهم خواهند کرد.

دگرگونی‌های اقتصادی در سایه توسعه هوش مصنوعی

هوش مصنوعی یک دگرگونی ساختاری در مناسبات بازار کار و فرایندهای مالی و اقتصادی ایجاد می‌کند.

اتوماسیون مشاغل:  بطور طبیعی، هوش مصنوعی باعث کاهش مشاغل روتین و تکراری خواهد شد که منجر به کاهش هزینه‎های عملیاتی می‌شود اما مشاغل خلاق، مدیریتی و بین‌رشته‌ای (شامل شغل‎های ترکیبی از دانشی، عملی و یکپارچه‎سازی) ارزشمندتر شده و بطور چشمگیری افزایش می‎یابند.

پدید آمدن شغل‌های جدید: تخصص‌هایی مانند مهندسی هوش مصنوعی، مربی‌گری مدل‌ها، حفاظت و نظارت بر داده، طراحی تعامل انسان-ماشین و تحلیل‌گر داده‌های بزرگ فقط بخش کوچکی از مشاغل قابل رشد خواهند بود.

افزایش بهره‌وری: شرکت‌ها با کمک هوش مصنوعی در تصمیم‌گیری‌های خود سریع‌تر و قابل پیش‌بینی‌تر خواهند بود بطوریکه با مدیریت داده محوری، شرکت‌های کارآمدتر و پایدارتری را در آینده، می‌بینیم.

عدم توازن درآمدی: احتمالا به دلیل عدم تنظیم توزیع مزایا در کسب و کار، شکاف درآمدی بین بازیگران بزرگ فناوری و دیگران افزایش خواهد یافت.

تاثیرات اجتماعی، سیاسی و اخلاقی توسعه هوش مصنوعی

شاید کمترین بخشی که در استفاده از فناوری‌های پیشرفته به آن توجه شده است، همین تاثیرات اجتماعی، سیاسی و اخلاقی است، بنابراین لازم است با دقت بیشتری پیامدهای هوش مصنوعی در این حوزه‌ها مورد بررسی قرار گیرد.

حریم خصوصی و استفاده از داده‌ها:  استخراج و استفاده گسترده از داده‌ها، چالش‌های حفظ حریم خصوصی و محافظت اطلاعات را افزایش می‌دهد.

تعصب و تبعیض الگوریتمی:  مدل‌ها می‌توانند تعصبات موجود در داده‌ها را تشدید کرده و با دستکاری داده، نتایج را به نفع شخص یا گروهی تغییر دهند بنابراین نیاز به ممیزی و شفافیت جدی مدل‌ها بیش از پیش احساس می‌شود.

قوانین و استانداردها:  دولت‌ها و نهادهای بین‌المللی مجبورند با اقدام هماهنگ و یکپارچه، هر چه سریعتر، مقررات شفاف و کارآمد را در راستای امنیت، مسئولیت‌پذیری و استفاده مسئولانه از فناوری‌های پیشرفته و بویژه هوش مصنوعی وضع کنند.

امنیت و سلاح‌های هوشمند:  استفاده مخرب از هوش مصنوعی در حوزه‌های سایبری، نظامی و اطلاعاتی، موجب یک خطر جدی است که کشورها مجبور به پیاده‌سازی فرایندهای مستمر آفند و پدافند برای آن خواهند بود. شاید در آینده شاهد جنگ‎های گسترده و فراگیر بدون پرچم باشیم.

تاثیر توسعه هوش مصنوعی بر علم، سلامت و آموزش

روندهای دگرگونی برآمده از توسعه هوش مصنوعی در حوزه آموزش و سلامت هم اکنون هم قابل شناسایی است و بسیاری از مراکز بهداشتی و آموزشی پیش رو تلاش می‌کنند بیشترین بهره گیری را از هوش مصنوعی در جهت رفاه داشته باشند.

پیشرفت در علوم پایه و زیست ‌پزشکی:  شناسایی دارو، تحلیل ژنوم و شبیه‌سازی‌های پیچیده با سرعت و دقت بالاتر انجام خواهد شد بطوریکه می‌توان بعضی از اثرات منفی ژنتیک را کاهش و توسعه سلامت را در جامعه افزایش داد.

تشخیص و مراقبت بهداشتی شخصی‎سازی ‌شده:  گجت‌های این بخش توسعه می‌یابد و برای تشخیص زود هنگام بیماری‌ها و درمان‌های اختصاصی و مطابق با شرایط هر شخص، به سرعت رشد می‌کنند.

تغییر در آموزش:  شاید تحول بخش یادگیری یکی از شاخص‌های بسیار مهم این فناوری خواهد بود، یادگیری شخصی‌سازی ‌شده، دستیاران آموزشی هوشمند و محتوای تطبیقی، بعلت تاثیر بسزای آن، بسیار فراگیر خواهند شد.

 برپایه آنچه رفت، این پرسش پیش می‌آید که نقش ما چیست و چگونه می‌توانیم افزون بر هماهنگی با روندهای دگرگونی برآمده از توسعه هوش مصنوعی، آن را در راستایی درست هدایت کنیم؟ در این زمینه پیشنهادهایی مطرح شده:

• یادگیری و سازگاری مهارت‌ها با تمرکز بر مهارت‌های پیچیده انسانی، خلاقیت، همدلی، تفکر انتقادی و مهارت‌های بین ‌رشته‌ای.
• حمایت از قوانین مسئولانه با سیاستگذاری‌های کارامد و موثر بهمراه ارایه مقررات شفاف و عدالت خواه با پشتیبانی از حفظ حریم خصوصی .
• آگاهی و سرمایه‌گذاری در منابع آموزشی مرتبط با داده‌کاوی، یادگیری ماشین، امنیت سایبری و اخلاق هوش مصنوعی .
• مشارکت شهروندی با گفت‌وگوهای اجتماعی و تصمیم‌گیری‌های محلی/ملی درباره شیوه بهره‌گیری و تنظیم  هوش مصنوعی.

در ۵ سال آینده هوش مصنوعی به‌ سرعت در کاربردهای عملی گسترش پیدا می‌کند بگونه‌ای که مدل‌های هوشمندی را دقیق‌تر، کارآمدتر و مقرون ‌به‌صرفه‌تر می‌کند، در نتیجه هوش مصنوعی وظایف پیچیده‎تر و تصمیم‌گیری‌های موثرتری در کسب‌ و کارهایی همچون آموزش، پزشکی و تولید برعهده خواهد گرفت. همزمان توجه به حریم خصوصی، شفافیت و تصدی‎گری افزایش می‌یابد و در مقابل ابزارهای سو ‌استفاده و تولید اطلاعات گمراه‌کننده هم رشد می‌کنند بنابراین تأثیر هوش مصنوعی در اقتصاد و علوم اجتماعی باید با نظارت و چارچوب‌های اخلاقی قوی‌تر همراه باشد.