پادکست | قطار بورس حرکت می‌کند یا منتظر سیگنال سیاسی می‌ماند؟

بازار سرمایه ایران در شهریور ماه ۱۴۰۴، دورانی پرالتهاب و تعیین کننده را سپری می کند. این بازار که از یک سو با پتانسیل های بنیادین و ارزش ذاتی قابل توجه سهام شرکت ها روبروست، از سوی دیگر تحت فشار ریسک های سیستماتیک، بی اعتمادی عمومی و جذابیت بازارهای موازی قرار گرفته است. سرمایه گذاران در این ماه، شاهد کشمکش میان دو نیروی متضاد هستند: از یک طرف، ارزندگی سهام که تحلیلگران بنیادی بر آن تاکید دارند و از طرف دیگر، هراس ناشی از ابهامات سیاسی-اقتصادی داخلی و بین المللی که خروج پول حقیقی را رقم زده است.

پادکست صوتی:
 

بخش اول: کالبدشکافی وضعیت فعلی بازار؛ چالش ها و فرصت ها

بازار بورس و سهام در تابستان امسال با مجموعه ای از چالش های جدی دست و پنجه نرم می کند که مهم ترین آن ها عبارتند از:

خروج پول حقیقی و جذابیت بازارهای رقیب: به گفته محمد غفوری، تحلیلگر بازار سرمایه، یکی از پدیده های نگران کننده، خروج قابل توجه پول حقیقی از بورس است. داغ شدن بازارهای موازی مانند دلار و طلا، که نرخ دلار را به ارقامی فراتر از ۱۰۰ هزار تومان رسانده، نقدینگی را به سمت خود جذب کرده است. شکاف قیمتی حدوداً ۵۰ درصدی بین دلار نیمایی و دلار آزاد، جذابیت سرمایه گذاری در شرکت های صادرات محور را تحت الشعاع قرار داده و سرمایه گذاران را به سمت دارایی های امن تر و فیزیکی سوق می دهد.

بی اعتمادی و نااطمینانی اقتصادی: ریشه اصلی خروج نقدینگی، بی اعتمادی عمومی نسبت به چشم انداز اقتصادی کشور است. ریسک های متعدد سیاسی و اقتصادی، پیش بینی آینده را دشوار ساخته و سرمایه گذاران را محتاط کرده است. تصمیم اخیر سه کشور اروپایی برای فعال کردن «مکانیسم ماشه» و بازگشت احتمالی تحریم های شورای امنیت، این نگرانی ها را تشدید کرده است. هرچند بسیاری از فعالان اقتصادی معتقدند که اقتصاد ایران با تحریم ها سازگار شده، اما فشار روانی و افزایش هزینه های مبادلاتی ناشی از آن، قابل انکار نیست.

چالش های داخلی؛ مؤثرتر از تحریم ها: در این میان، بسیاری از کارشناسان و فعالان اقتصادی، از جمله سجاد غُرُقی، رئیس اتحادیه صادرکنندگان محصولات معدنی، معتقدند که موانع داخلی بیش از تحریم ها بر پیکره تولید و صادرات ضربه زده اند. سیاست هایی نظیر پیمان سپاری ارزی و الزام صادرکنندگان به بازگرداندن ارز با نرخ های دستوری، بروکراسی پیچیده اداری و مشکلات تأمین مالی، تاب آوری تولیدکنندگان را کاهش داده و به طور مستقیم بر سودآوری شرکت های بورسی اثر منفی گذاشته است. ابوالفضل ابوترابی، عضو کمیسیون شوراها در مجلس نیز تأکید می کند که حدود ۷۰ درصد مشکلات فضای کسب وکار داخلی است و رونق بازار سرمایه در گرو رونق اقتصاد واقعی و رفع این موانع است.

با وجود این چالش ها، بازار از منظر بنیادی در وضعیت مطلوبی قرار دارد. غفوری معتقد است که ساختار و پتانسیل های ذاتی بازار سهام از نظر فاندامنتالی قوی و امیدوارکننده است. حجت الله صیدی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار نیز با اشاره به تاب آوری بالای بازار، اعلام کرد که شاخص کل از شهریور ۱۴۰۳ تا امروز، با وجود تمام نوسانات، حدود ۲۵ درصد بازدهی داشته است. با این حال، منتقدان با اشاره به عملکرد ضعیف تر «شاخص هم وزن» که نشانه وضعیت عمومی بازار و سهام شرکت های کوچک تر است، معتقدند که این بازدهی عمدتاً ناشی از رشد چند نماد بزرگ بوده و عموم سهامداران خرد در زیان هستند.

بخش دوم: مسائل کلیدی و سیاست گذاری ها در شهریور ۱۴۰۴

سرنوشت سهام عدالت: یکی از مطالبات اصلی میلیون ها سهامدار عدالت، بازگشایی نماد شرکت های سرمایه گذاری استانی و قابلیت معامله شدن این سهام است. به گفته رئیس سازمان بورس، به دلیل عدم برگزاری مجامع و تکمیل نشدن هیئت مدیره این شرکت ها، نماد آن ها بسته باقی مانده است. شورای عالی بورس مهلت برگزاری مجامع را تا پایان شهریور تمدید کرده و امید می رود با برگزاری مجامع ۷ استان باقی مانده، این گره معاملاتی پس از پنج سال باز شود.

اقدامات حمایتی و نظارتی سازمان بورس: حجت الله صیدی به تشریح اقدامات صورت گرفته برای حمایت از بازار پرداخت. تزریق ۶۰ هزار میلیارد تومان منابع توسط بانک مرکزی که ۴۱ هزار میلیارد تومان آن صرف خرید مستقیم سهام شده، یکی از این اقدامات بوده است. همچنین، افزایش حجم معاملات روزانه به طور متوسط به ۸ هزار میلیارد تومان در دوره پس از تنش های نظامی اخیر، از نظر وی نشانه مثبتی از نقدشوندگی بازار است. با این حال، او تاکید کرد که نوسان ذات بازار است و آمارها نشان می دهد که از ابتدای سال ۱۴۰۴، حدود ۴۶ درصد روزهای معاملاتی بازار مثبت و ۵۴ درصد منفی بوده است.

برنامه های آتی برای افزایش جذابیت بازار: سازمان بورس در تلاش است تا با اقداماتی جدید، عمق و جذابیت بازار را افزایش دهد. یکی از مهم ترین این برنامه ها، عرضه خودروهای وارداتی در بورس کالا است که به گفته صیدی از چند روز آینده آغاز خواهد شد و قیمت گذاری آن تابع مکانیزم عرضه و تقاضا خواهد بود.

بخش سوم: چشم انداز آینده و پروژه های راهبردی

تأسیس بورس بین الملل در کیش: یکی از اخبار امیدوارکننده در این ماه، اعلام رسمی دبیر شورای عالی مناطق آزاد مبنی بر ایجاد بورس بین الملل در جزیره کیش تا پایان امسال است. این پروژه که با هماهنگی شورای عالی بورس و با هدف جذب سرمایه گذاران داخلی و خارجی دنبال می شود، می تواند به توسعه روابط مالی بین المللی، تسهیل ورود ارز و تبدیل مناطق آزاد به هاب مالی و تجاری منطقه کمک شایانی کند. این اقدام در کنار تلاش برای راه اندازی بانک آفشور، گامی استراتژیک برای عبور از محدودیت های مالی فعلی تلقی می شود.

رویکرد سناریومحور برای سرمایه گذاری: در شرایط فعلی که پیش بینی قطعی آینده دشوار است، اتخاذ رویکردی مبتنی بر سناریوهای مختلف امری ضروری است.

سناریوی خوش بینانه: در صورت کاهش تنش های بین المللی و بهبود روابط خارجی، بازار سرمایه پتانسیل بالایی برای تجربه یک رشد پایدار و ایده آل خواهد داشت. در این حالت، ورود نقدینگی جدید و افزایش ارزش معاملات به سطوح بالاتر از ۱۰ هزار میلیارد تومان می تواند سیگنال شروع یک روند صعودی قوی باشد.

سناریوی بدبینانه: در مقابل، اگر تنش ها افزایش یابد و ریسک های سیستماتیک بیشتری بر بازار سایه افکند، فضا برای بازار سرمایه نوسانی و عمدتاً منفی خواهد بود. در چنین شرایطی، سرمایه گذاران باید با تشکیل پرتفوی متنوع و متعادل، خود را برای روندهای نزولی و حتی بازدهی منفی آماده کنند.

نتیجه گیری

این روزها بازار سرمایه ایران  در یک تقاطع سرنوشت ساز ایستاده است. در یک مسیر، جاده ای هموار از پتانسیل های بنیادین و ارزش های نهفته شرکت ها دیده می شود؛ مسیری که می تواند به شکوفایی و بازدهی منتهی گردد. اما مسیر دیگر، جاده ای مه آلود و سنگلاخی از بی اعتمادی عمومی، ریسک های سیاسی و موانع خودساخته ی اقتصادی است که سرمایه ها را فراری می دهد.

انتخاب مسیر، بیش از آنکه در دست سهامداران باشد، در دستان سیاست گذارانی است که فرمان اقتصاد کشور را در دست دارند. کلید گشودن قفل این بازار و جاری کردن خون تازه در رگ های آن، نه فقط در مذاکرات دیپلماتیک، که در اصلاحات شجاعانه داخلی نهفته است؛ در برداشتن قوانین دست وپاگیر، ایجاد محیطی قابل پیش بینی برای کسب وکار و مهم تر از همه، ساختن دوباره ی پل اعتماد میان دولت و سرمایه گذار.