پادکست | خطرات و بیماری های پنهان گرما در ایران

با آغاز فصل گرما و افزایش چشمگیر دما در سراسر کشور، زنگ خطر برای شیوع بیماری های فصلی به صدا در می آید. کارشناسان بهداشت و درمان هشدار می دهند که تغییرات سبک زندگی، افزایش سفرها و به ویژه شرایط محیطی حاکم بر این فصل، بستر مناسبی را برای به خطر افتادن سلامت عمومی فراهم می کند.

نسخه صوتی گزارش:

۱. اولین و جدی ترین خطر: گرمازدگی و کم آبی بدن

شاید بتوان مستقیم ترین خطر تابستان را تأثیر گرمای شدید بر بدن دانست. گرمازدگی، که در موارد حاد می تواند کشنده باشد، زمانی رخ می دهد که سیستم تنظیم دمای بدن به دلیل قرار گرفتن طولانی مدت در معرض حرارت بالا، از کار می افتد. به گفته متخصصان، گروه هایی مانند کودکان، سالمندان، بیماران قلبی و عروقی، و کارگرانی که در فضای باز فعالیت می کنند، بیش از دیگران در معرض خطر قرار دارند.

علائم هشدار: سردرد، سرگیجه شدید، تشنگی مفرط، پوست خشک و داغ، تپش قلب و کاهش سطح هوشیاری از علائم کلیدی هستند که نباید نادیده گرفته شوند.

راهکارهای پیشگیرانه: اصلی ترین توصیه، نوشیدن مداوم مایعات، به ویژه آب، حتی پیش از احساس تشنگی است. پرهیز جدی از تردد و فعالیت های بدنی سنگین در ساعات اوج گرما (بین ۱۰ صبح تا ۴ بعد از ظهر)، استفاده از لباس های گشاد و روشن، و پناه بردن به مکان های خنک، اقدامات حیاتی برای پیشگیری هستند.

۲. میکروب ها در گرما جان می گیرند: تهدید مسمومیت های غذایی

دمای بالا، بهترین شرایط را برای رشد و تکثیر باکتری ها و میکروب ها در مواد غذایی فراهم می کند. به همین دلیل، تابستان فصل اوج مسمومیت های غذایی، اسهال و استفراغ است. مصرف غذاهای مانده، مواد غذایی که در شرایط نامناسب نگهداری شده اند (مانند غذاهای کنار جاده یا دست فروشان) و عدم رعایت بهداشت در آماده سازی غذا، می تواند منجر به بیماری های گوارشی از جمله بیماری های خطرناکی مانند وبا و حصبه شود.

اصول طلایی بهداشت غذایی:

شست وشوی مکرر دست ها: قبل از تهیه یا مصرف غذا و پس از استفاده از سرویس بهداشتی.

جداسازی مواد خام و پخته: برای جلوگیری از انتقال آلودگی.

پخت کامل غذا: به ویژه گوشت، مرغ و تخم مرغ.

نگهداری غذا در دمای امن: مواد غذایی فاسدشدنی باید به سرعت در یخچال قرار داده شوند.

اطمینان از سلامت آب و سبزیجات: آب آشامیدنی باید سالم باشد و میوه ها و سبزیجات قبل از مصرف به دقت شسته و ضدعفونی شوند.

۳. نفس های تنگ در هوای داغ: آلودگی هوا و ریزگردها

در سال های اخیر، آلودگی هوا به یک چالش دائمی در شهرهای بزرگ مخصوصا تهران تبدیل شده است که در تابستان چهره ای دیگر به خود می گیرد. دو پدیده این مشکل را تشدید می کنند:

ازن سطح زمین (Ozone): بر خلاف لایه ازن محافظ در اتمسفر، ازن در سطح زمین یک آلاینده خطرناک است که از واکنش نور شدید خورشید با آلاینده های ناشی از ترافیک و صنایع ایجاد می شود و باعث تحریک شدید سیستم تنفسی می گردد.

ریزگردها: طوفان های گرد و غبار، به ویژه در مناطق غربی و جنوبی کشور، ذرات معلق را به شهرها می آورند و باعث تشدید علائم در بیماران مبتلا به آسم، برونشیت و سایر بیماری های مزمن ریوی می شوند.

اقدامات حفاظتی: بهترین راهکار، بررسی روزانه شاخص کیفیت هوا (AQI) است. در روزهای با هوای ناسالم، ماندن در خانه، بستن درها و پنجره ها و استفاده از ماسک های استاندارد (N۹۵) در صورت خروج ضروری، توصیه اکید کارشناسان است.

۴. آسیب های پوستی: از آفتاب سوختگی تا عفونت های قارچی

پوست به عنوان وسیع ترین عضو بدن و اولین سد دفاعی، در تابستان به شدت در معرض آسیب است. آفتاب سوختگی که نتیجه قرار گرفتن در معرض اشعه فرابنفش (UV) بدون محافظت است، می تواند از قرمزی خفیف تا تاول های دردناک متغیر باشد. علاوه بر این، تعریق زیاد و رطوبت، محیط را برای عرق سوز شدن و رشد عفونت های قارچی، به ویژه در نواحی چین دار پوست، مهیا می کند.

سپر دفاعی پوست: استفاده روزانه و تمدید کرم ضدآفتاب با SPF مناسب، پوشیدن لباس های آستین بلند و کلاه لبه دار، و همچنین دوش گرفتن منظم برای پاک کردن عرق و خشک نگه داشتن پوست، از اصول اساسی مراقبت از پوست در تابستان است.

۵. نیش های خطرناک: بیماری های قابل انتقال از حشرات در تابستان

افزایش دما و رطوبت در فصل تابستان، شرایط ایده آلی را برای رشد و تکثیر حشرات فراهم می کند. این حشرات تنها موجوداتی مزاحم نیستند، بلکه می توانند ناقل بیماری های جدی باشند که سلامت انسان را به خطر می اندازد.

مهم ترین ناقل ها و بیماری ها در ایران:

پشه خاکی و بیماری سالک (لیشمانیوز): این بیماری که از طریق نیش پشه خاکی ماده منتقل می شود، به صورت زخم های پوستی طولانی مدت و بدشکل، به ویژه در نواحی باز بدن مانند صورت و دست ها، بروز می کند. استان های بسیاری در ایران از جمله اصفهان، فارس، خراسان و سمنان، کانون این بیماری هستند.

کنه و تب کریمه کنگو (CCHF): این بیماری ویروسی حاد و بسیار خطرناک، عمدتاً از طریق گزش کنه آلوده یا تماس با خون و ترشحات دام های آلوده به انسان منتقل می شود. با توجه به افزایش سفر به مناطق روستایی و تماس با دام در تابستان، خطر این بیماری افزایش می یابد.

پشه و سایر حشرات: پشه های معمولی نیز علاوه بر ایجاد گزش های خارش آور که می توانند منجر به عفونت ثانویه پوستی شوند، در برخی مناطق جنوبی کشور پتانسیل انتقال بیماری هایی مانند مالاریا و تب دنگی را دارند.

اقدامات پیشگیرانه:

استفاده از پمادها و اسپری های دفع کننده حشرات بر روی پوست و لباس.

پوشیدن لباس های آستین بلند، شلوار بلند و رنگ روشن، به ویژه هنگام غروب و سپیده دم.

نصب توری بر روی درها و پنجره ها و استفاده از پشه بند هنگام خواب در مناطق پرخطر.

پرهیز از ماندن در کنار آب های راکد، توده های زباله و مناطق باتلاقی.

هنگام تماس با دام، رعایت اصول بهداشتی و خودداری از له کردن کنه ها با دست.

۶. حساسیت های تابستانی: فراتر از گرده های بهاری

اگرچه آلرژی اغلب با فصل بهار گره خورده است، اما فصل تابستان نیز با عوامل حساسیت زای خاص خود، می تواند باعث بروز یا تشدید علائم آلرژیک در افراد مستعد شود.

عوامل اصلی حساسیت زای تابستان:

گرده علف های هرز و چمن ها: در این فصل، گرده افشانی برخی از گیاهان و علف های هرز به اوج خود می رسد که می تواند باعث ایجاد رینیت آلرژیک یا "تب یونجه" شود.

هاگ قارچ ها و کپک ها: گرما و رطوبت تابستان، رشد قارچ ها و کپک ها را هم در محیط خارج (روی گیاهان در حال پوسیدگی) و هم در محیط داخل (مکان های مرطوب مانند حمام و زیرزمین) تسریع می کند. تنفس هاگ این قارچ ها یکی از دلایل اصلی آلرژی تنفسی است.

گزش حشرات: واکنش های آلرژیک به نیش حشراتی مانند زنبور، پشه و مورچه در تابستان شایع است. این واکنش ها می توانند از یک تورم موضعی خفیف تا واکنش های شدید و سیستمیک (آنافیلاکسی) متغیر باشند.

علائم شایع: عطسه، آبریزش یا گرفتگی بینی، خارش و قرمزی چشم، سرفه، و خارش پوست از نشانه های رایج هستند.

کنترل و پیشگیری:

بستن پنجره ها در روزهایی که میزان گرده ها و آلودگی هوا بالاست.

استفاده از دستگاه تهویه مطبوع و دستگاه های تصفیه هوا.

کنترل رطوبت در فضای خانه برای جلوگیری از رشد کپک.

مشورت با پزشک برای مصرف داروهای آنتی هیستامین و سایر داروهای ضدآلرژی.

همراه داشتن کیت کمک های اولیه مخصوص آلرژی در صورت داشتن سابقه واکنش شدید به نیش حشرات.

فصل تابستان در کنار تمام جذابیت هایش، می تواند مجموعه ای از خطرات جدی برای سلامتی به همراه داشته باشد. کلید اصلی مقابله با این تهدیدها، افزایش آگاهی و رویکرد پیشگیرانه است. با رعایت اصول ساده بهداشت فردی و غذایی، مدیریت زمان حضور در فضای باز، توجه به هشدارهای کیفیت هوا و مراقبت صحیح از پوست، می توان از بروز بسیاری از این بیماری ها جلوگیری کرد. لازم است شهروندان، به ویژه گروه های آسیب پذیر، این توصیه ها را جدی بگیرند و در صورت مشاهده هرگونه علائم شدید یا مداوم، بدون تعلل به مراکز درمانی مراجعه کنند.