شبکه پولی کشور در وضعیت ناپایدار

تنها چهل درصد از نقدینگی کل کشور در سپرده‌های مدت‌دار قرار دارد. بیش از ۵۹ درصد از آن در وضعیتی ناپایدار است؛ یعنی یا به صورت اسکناس است، یا سپرده‌های دیداری و یا سپرده‌های قرض‌الحسنه و کوتاه‌مدت که همه نقدشوندگی فوری دارند. شاخص دیگری که نشان‌دهنده افزایش سیالیت نقدینگی و سرعت گردش پول است، نسبت پول به نقدینگی است. منظور از پول، مجموع اسکناس در دست اشخاص و سپرده‌های دیداری است. این نسبت هم طبق نمودار بالا به طور مداوم افزایش داشته است.

بانک مرکزی امروز گزیده آمارهای پولی را برای اسفندماه منتشر کرده است. آمار رشد پایه پولی و نقدینگی پیش‌تر و در گزارش‌های بانک مرکزی و صحبت‌های پراکنده مقامات به دست آمده بود.

اما اطلاعات جدید بانک مرکزی، ترکیب پایه پولی و نقدینگی را مشخص کرده است. یکی از ترکیب‌های مهم، ترکیب پول و شبه پول در نقدینگی است. آمار اسفندماه نشان می‌دهد سهم پول و سپرده‌های ناپایدار از نقدینگی بیشتر شده که به معنی گردش سریع‌تر نقدینگی است. در واقع انتظارات تورمی بالا و نرخ بهره کمتر از این تورم انتظاری باعث می‌شوند پول‌ها از سپرده‌های مدت‌دار بیرون بیایند و صرف معاملات و خرید دارایی‌ها شوند و در نتیجه بیشتر از قبل در گردش باشند.

مقصر رشد بالای پایه پولی

پایه پولی از چهار بخش تشکیل شده است؛ دارایی‌های خارجی بانک مرکزی، بدهی‌های دولت به بانک مرکزی، بدهی‌های بانک‌ها به بانک مرکزی و برخی اقلام کوچک دیگر. رشد پایه پولی عملاً پمپاژ پول از سوی بانک مرکزی است که در جریان خلق پول بانک‌ها تبدیل به نقدینگی چندبرابری می‌شود. روی کاغذ، بیشترین نقش در رشد پایه پولی را رشد ۱۶۷ درصدی بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی داشته است. با این حال، این به این معنا نیست که رشد سرسام‌آور ۴۲ درصدی پایه پولی از کسری بودجه دولت جداست. چرا که نهایتاً بانک‌ها هم تحت تأثیر کسری بودجه دولت به بانک مرکزی بدهکار شده‌اند.