محموله ۳۰ میلیارد دلاری ترکیه راهی ایران شد

روابط تجاری و اقتصادی ایران و ترکیه طی سال‌های اخیر با وجود چالش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی، روندی پویا و رو به رشد را طی کرده است. ترکیه با اقتصاد پویا، دسترسی به بازارهای اروپا و آسیا و نقش کلیدی در ترانزیت انرژی و کالا، شریک تجاری اصلی ایران است. لغو روادید از سال ۱۹۶۴، نزدیکی جغرافیایی و عضویت مشترک در سازمان‌هایی مانندECO و OIC، این روابط را تقویت کرده است.

با وجود تحریم‌های بین‌المللی و رقابت‌های منطقه‌ای، هدف دو کشور رسیدن به حجم تجارت ۳۰ میلیارد دلار در سال‌های آتی است که پتانسیل بالای همکاری های اقتصادی را نشان می‌دهد.

بررسی وضعیت تجارت میان دو کشور نشان می‌دهد که از دهه ۱۹۷۰ که حجم مبادلات تجاری ایران و ترکیه ۱.۵ میلیارد دلار بود در دهه ۲۰۰۰ به ۱۰ میلیارد دلار رسید؛ در سال ۲۰۱۲ نیز تجارت دو کشور ۱۲ میلیارد دلاری شد منتهی پس از خروج آمریکا از برجام -در سال ۲۰۱۸- تجارت دو طرف حتی تا ۵.۵ میلیارد دلار -در سال ۲۰۱۹- کاهش یافت.

با این حال از ۲۰۲۲ به این سو تجارت میان ایران و ترکیه دوباره روند صعودی به خود گرفت و در سال ۲۰۲۴ مبادلات تجاری طرفین به ۸.۱ میلیارد دلار رسید.

صادرات ترکیه به ایران عمدتاً شامل محصولات صنعتی، ماشین‌آلات، لوازم خانگی و مواد غذایی بوده، در حالی که واردات این کشور از ایران بیشتر شامل انرژی (گاز طبیعی و نفت خام)، محصولات پتروشیمی و فلزات اساسی بوده است. بنابراین ایران بیشتر به عنوان صادرکننده مواد خام (پتروشیمی و فلزات) و ترکیه به عنوان صادرکننده کالاهای صنعتی شناخته می‌شود.

به گفته کارشناسان دو کشور ایران و ترکیه علاوه بر ظرفیت‌های همسایگی و استفاده از همکاری‌های تجاری به دلیل داشتن مرزهای مشترک، از برقراری خط لوله گاز تا نمایشگاه‌های مشترک، و قراردادهای جدید در انرژی و ترانزیت، پتانسیل بالایی برای توسعه روابط دارند.

بر همین اساس نیز دو کشور در قالب توافق‌های بلندمدت -در بیست‌ونهمین کمیسیون مشترک همکاری اقتصادی ایران و ترکیه- هدف‌گذاری کرده‌اند که سطح مبادلات تجاری را تا سقف ۳۰ میلیارد دلار در سال افزایش دهند. این هدف، در صورت رفع موانع بانکی، تسهیل حمل‌ونقل و استفاده از ارزهای محلی در مبادلات، دور از دسترس نخواهد بود.

اما در کوتاه‌مدت (تا پایان ۲۰۲۵)، تجارت در سطح ۱۰-۸ میلیارد دلار با تمرکز بر پتروشیمی، ماشین‌آلات، و ترانزیت ادامه خواهد یافت.

نکته مهم در روابط ایران و ترکیه آن است که دو طرف نیازهای متقابلی از هم دارند؛ به عنوان نمونه ایران به ماشین آلات و منسوجات ترکیه نیاز دارد؛ ترکیه نیز به گاز و پتروشیمی ایران وابسته است.

همچنین تاکنون ترکیه حدود ۲.۵ میلیارد دلار در ایران سرمایه گذاری کرده که شامل ۸۰۰ میلیون دلار در حوزه نساجی، ۷۰۰ میلیون دلار در حوزه ساخت و ساز و ۶۰۰ میلیون دلار در حوزه انرژی می‌شود؛ ایران نیز در پروژه‌های ترانزیتی و حمل و نقل ترکیه حدود ۶۰۰ میلیون دلار سرمایه گذاری کرده است.

در مجموع با توجه به موقعیت ژئوپلیتیکی ایران و ترکیه و منافع مشترک اقتصادی، توسعه روابط دوجانبه می‌تواند به ثبات منطقه‌ای، امنیت انرژی و رشد اقتصادی پایدار در غرب آسیا کمک کند. تحقق این امر، نیازمند عزم مشترک برای رفع موانع، اعتمادسازی و اجرای برنامه‌های عملیاتی مشترک خواهد بود.